Тыва Чазактың Аппарат хуралынга республиканың хамааты камгалал болгаш онза байдалдар албанының начальниги Азиат Чанзан чылдың эгезинден тура регионнуң суг объектилеринге бир болуушкун бүрүткеттингенин, ооң түңнелинде бир кижини камгалаанын дыңнаткан.
А. Чанзанның чугаазы-биле алырга, эрткен чылын Тывада суг объектилеринге ниитизи-биле 30 таварылга бүрүткеттинген, ооң иштинде 27 кижи амы-тынындан чарылган, дөрт кижини камгалаан, дөрт кижи читкен. Чайгы үеде эң хөй озал-ондактар бүрүткеттинген. Кижилерниң чок болуп турарының кол чылдагааннары ол-ла хевээр: тускайлап кылдынмаан черлерге эштири, айыыл чок чоруктуң дүрүмнерин сагывазы, арагалаашкын болгаш уругларны хайгааралга албааны.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг сөөлгү чылдарда суг объектилеринге чок болганнарның саны эвээжевейн турарын демдеглээн. Бо чылын ол көргүзүгнү экижидер талазы-биле комплекстиг хемчеглерни алыр сорулга салдынган. Эштир черлерлиг дыштаныр баазалыг бүдүрүлгелер, организациялар удуртукчуларындан база хуу кижилерден тускай дериттинген камгалал постуларны тургузарын негээн. ТР-ниң туризм талазы-биле күрүне комитеди тус чер чагыргалары-биле кады ол ажылды организастаар.
Владислав Ховалыг ылаңгыя хемнер-сугларга уругларның айыыл чок чоруун хандырарын онзалап демдеглээн. «Айыыл-халаптар, кемдээшкиннер, хүнге аттырып болурунуң айыылы улгаткан, ынчангаш серемчилелдиг болгаш кичээнгейлиг болур херек» – деп, Тываның Баштыңы сагындырган.
Хамааты камгалал болгаш онза байдалдар албанының специалистери чайгы дыштанылга бүдүүзүнде школаларга профилактиктиг кичээлдерни эрттирип, сугга дүшкен таварылгада баштайгы дузаны канчаар көргүзерин, сугга айыыл чок алдынарының дүрүмнерин уругларга тайылбырлааннар. Тус чер бот-чагырга органнары эштип болбас дээн демдектерни тургузуп, чон-биле информастыг ажылды чорудуп турар. Амгы үеде 42 демдекти салган.
Хамааты камгалал болгаш онза байдалдар албанының дыңнатканы-биле алырга, республикада эштиринге чөпшээрел чок 50 ажыг чер бар, ылаңгыя Кызыл хоорайда Улуг-Хемниң эрии, ол ышкаш Хадың, Чагытай база Төре-Хөл хөлдерниң эрикте- ри – чурттакчы чонда эң нептереңгей. Эрткен чылын Таңды, Эрзин, Чаа-Хөл кожууннарда база Кызыл хоорайда суг объектилеринге айыыл чок чоруктуң дүрүмнерин хажытканы дээш, 16 протоколду долдуруп, административтиг чурум хажыдыышкыннарының дугайында 21 айтыышкынны үндүрген.
Биче хемелер талазы-биле күрүне инспекциязы, ИХЯ база Хамааты камгалал болгаш онза байдалдар албаны-биле муниципалдыг тургузуглар кады озал-ондактарны болдурбас дээш, суг объектилерин дургаар хайгааралды көвүдедир болган. Эштир сезон эгелээни-биле, аварийлиг-камгалал албанының камгалакчылары доктаамал патрульдап, айыыл-халаптарже дүрген үнүп, сугга дүшкен кижилерге дузаны чедирер. Көвүрүгден Улуг-Хемче бо-ла шурай бээр таварылгаларны өөренип көргеш, камгалал четкилерни тургузарын Кызылдың мэриязындан база катап дилээн.
ТР-ниң туризм талазы-биле күрүне комитединиң медээзинден алырга, бо чылын республика девискээринде үш черге: Азас хөлге, Тываның национал парыгынга база Чагытай хөлге эштир черлер ажыттынар.
А. МОНГУШ.
«Шын» №21 2025 чылдың июнь 5