Чон аразынга ажылдап, амыдырап чорааш, кижи дыка хөй хол шимчээшкиннерин өөренип шиңгээдип алыр. Кижиниң сагыш-сеткилин болгаш бодалдарын илередип турар шимчээшкиннерни хол шимчээшкиннери дээр.
Кижи бүрүзүнүң хол шимчээшкиннери аңгы-аңгы, чүге дээрге олар кижиниң чаңындан — амыдыралчы дуржулгазындан, кижизидилгезинден хамааржыр. Кижи боду ындыг шимчээшкиннер кылбас-даа болза, оларның утказын билир боор. Сен база бодуң ажыглавас-даа болзуңза, элээн каш шимчээшкиннерни сактып көргүзүп шыдаар боор сен.
Чижээлээрге, аайын тыппаан кижиниң шимчээшкинин шупту билир — боданы берген кижи чушкуузун дырбаар.
Ханы боданган кижи дугайында уран-чечени-биле “чушкуузун дырбанган” деп чугаалажыр апарган.
Ынчалза-даа чамдык улус ханы боданырда азы бир-ле чүвениң аайын тыппаанда, ол эвес, а шуут өске-даа шимчээшкиннерни ажыглап турар.
Кижиниң шимчээшкиннери бердинген үеде ооң байдалын, аажы-чаңының онзагайларын илередир.
Чижээлээрге, бир эвес кижи караан, хаваан, думчуун, чаактарын, кулактарын, сегелин дырбап азы дүрбүп, карандаш азы демир-үжүүн холунга тырыкылап, галстугун азы хевин ууштап турар болза, ол ыядыксаан азы эпчоксунган байдалда турар деп даап бодап болур бис.
Дүвүрээнде, чамдык улус эриннерин ызырар азы чылганыр, сандайын кыйырадыр шимчээр, бажының дүгү шаптыктавайн турда-ла, аткаар октаар.
Кижиниң кандыг-даа байдалда турарындан хамаан чокка доктаамал кылып чоруур шимчээшкиннери ооң аажы-чаңының чамдык талаларын көргүзүп турар, чижээлээрге, дүвү-далажын, туразының улуун, сыңзыын.
Шимчээшкиннер кижиниң кижизиттинген культуразынга бир мөзүлеш болур. Чаңгыс ол-ла шимчээшкиннер аңгы-аңгы культураның чоннарында шуут удурланышкак утканы илередип болур.
Чижээлээрге, бисте болза бажывысты куду согаш кылырывыска, “ийе” деп чөпшээрешкениниң демдээ болур. А бажывысты оң-солагай талаларже чаярывыска, “чок” деп чөпшээрешпейн турар бис. А болгарларда ол шимчээшкиннер шуут сыр дедир утканы илередир: башты куду согаш кылырга, “чок” дээн, а башты оң-солагай талазынче чаярга, “ийе” дээни ол.
Чамдык чурттарда нептерээн шимчээшкиннерни өскелеринде шуут чөпшээревейн-даа турар.
Чижээлээрге, “Ва-банк” деп сураглыг поляк кинонуң маадыры удурланыкчыларын көрүп кааш, кулаан шөе тыртып турар. Барыын чүктүң дыка хөй чурттарында ол шимчээшкин “мен сени мегелептим” дээн утканы илередип турар. А бисте ол шуут нептеревээн.
Бисте үргүлчү таваржып турар чамдык шимчээшкиннерни сактып көрээлиңер.
1) чөпшээрешкенин, деткээнин;
2) өөрүшкүнү илереткен, көргүскен шимчээшкиннер;
3) чөпшээрешпээнин илереткен шимчээшкиннер.
/ VI класстың психология номундан алган.
Чурукту интернеттен хоолгалаан.
“Шын” №40 2025 чылдың октябрь 16