| ДАА КОЖУУННУӉ 260 ЧЫЛДААНЫНГА |
1978 чылда Кызылдың автоорук техникумун «Тудугжу-техник» эртемниг дооскаш, май айда көдээ ажыл-агый сайыды И.М. Сувандии дарганыӊ берген хуваалдазын ёзугаар Чөөн-Хемчиктиӊ «Искра» совхозунга ажылдаары-биле чеде бердим. Ынчан совхоз директору Настык-Доржу Сүлдемович Донгак турган. Ол мени: «Кажан, каяа херээжен кижи тудуг удуртуп чораан боор» – дээш, хүлээп албаан. Кожуунга тудуг инженери Вальтер деп улгады берген дарга мени машиназынга олуртуп алгаш, дедир “Искра” совхозка эккелгеш, дарганы кончааш, мени хүлээдип бергеш: «Тускай эртемниг аныяк специалист-тир, хүлээвес болзуӊарза, силерниӊ шалыӊыӊарны бо уругга төлеттирип бээр бис» – деп шыңгыы чугаалады. Ооң соонда директор мени хүлээп алды. Даргавыс дыка-ла шыңгыы, негелделиг кижи. Ол ССРЭ-ниӊ Дээди Совединиӊ депутады турган.
Конторага ажыл хуваалдазы эртенгиниң 6 шакта эгелээр. 7 шакта контора чанынга чаӊгыс-даа машина турбас, ажылчын туруштарынче чоруй баар.
Бир дугаар туттурган тудуум «Арыг-Бажы» фермазында 200 инек кирер кажаа ол. Ол үелерде кижилер кайгамчык ак сеткилдиг, ажыл шагы-даа үспес, хүлээнген ажылын албан чедир кылыр.
Совхозка 50 ажыг шээр малдыӊ кыштаглары, 3 бода малдыӊ фермалары, 3 хову-трактор бригадтары дээш дыка-ла хөй тудугларны кыш-чай чок кылып, септеп турдувус. Арыг-Бажы фермазынга 2 аал чурттаар бажыңнар, клуб, садик, садыг, бызаа кажаалары дээш өске-даа тудугларны тудуп турдувус.
Улуг тудуглардан хаван фермазы, чемишчидилге склады, Кызыл-Хавак фермазынга АВМ, спорт залы, бензин кудар станция, чаа төлевилел-биле бажыӊныг, чунар-бажыңныг, чырык-биле хандыртынган, кудуктуг, 500 хой кирер кажаалыг кыштаглар, Кызыл-Хавакка мал семиртир азыраар шөл, суурга бажыӊнар, чунар-бажың, пекарня, далган дээрбези дээш өске-даа тудугларны туттувус.
Ажылдап чораан үелеримде мээӊ дузалакчы мастерлеримге Мызытов Намжой, Алдын-оол Монгуш олар хамааржыр. Меңээ арга-сүмезин берип, дузалажып чорааны дээш, ол акыларымга четтиргеним илередип чоруур мен. Бызанчылардан бригадир Доткан-оол Монгуш, Калчанай Хомушку, Кошкар-оол Монгуш, Комбу Ховалыг, Эрес-оол Монгуш, Савыржаан Монгуш, Конгар-оол Монгуш, бригадир Дуктенмей Өндүр, Михаил Монгуш, Юрий Саая, Николай Монгуш, Валерий Хомушку, Шулуун Куулар, Сергей Монгуш-биле кады ажылдап чордум. Чазаныкчылардан Наташ-оол, Байыр Намбар-оолович Монгуштар, Наадым Донгак олар-ла болгай. Конгар-оол Монгуш, Ак-оол Иргит олар тайгага ыяш белеткээр бригадтарга турганнар. Хунай-оол Саая, Серээ Кара-Сал, Дангыт-Доржу Тулуш ыяш дилер цехке ажылдап турганнар. База бир онзагай чүве печка кылыр кайгамчык шевер угбаларывыс турган. Оларга Анай, Кара-кыс Кууларлар хамааржыр. Тайгага чудук үндүр тыртар ДТ-75 тракторларны Байыр Ооржак, Шоома Ондар, Калый-оол Ховалыг башкарып турганнар. Чүък чүдүрер күчүлүг ГАЗ-66 машинаныӊ чолаачылары Сергей Ховалыг, Александр Монгуш олар-биле ажылдап чордум. Кайызы-даа томаанныг, ажылынга харыысалгалыг оолдар чүве. Нарын Самдан, Биченей Монгуш, Александра Куулар, Тамара Ховалыг дээш өскелер-даа иштики, даштыкы шеверлел ажылын кылып чорааннар.
Мээӊ-биле ажылдап чораан могаг-шылаг чок тудугжуларым бистиӊ аравыста чок. Мен ам 70 харже дөгүй бердим. Бо каш сактыышкынны оларныӊ чырык адынга тураскааттым:
Элеп-түреп үнгенивис
Эгези-ле мындыг чүве:
Горбачевтуӊ реформазы
Хоозуралды эгелеп каан.
Бай-ла турган совхозувус
Баксырап-ла эгеледи.
Көвей малдыӊ кажаалары
Кеӊгейгилеп куруг калды.
Арыг-Бажы фермазында
Адагаштар артып калган.
Чаны-биле эрткен улус
Чаржынган дег оюп эртер.
Кедээр тейде заправканы
Кайгал оолдар үптеп каапкан.
Доскаар туржук шифер-даа чок,
Долгандыр бок үглей берген.
Бир-ле хүндүс көөрүмге,
Бистиӊ гараж буступ дүшкен.
Эжиктерин, соӊгаларын
«Ээлери» алгаш барган.
Совхозувус МТМ-зин
Сонуургааштыӊ чеде бердим.
Даштан кылган ханаларын
Дажып сөөртүп турар болду.
Тараа шыгжаар шаӊывысты
Таан кончуг хараадаар мен.
Хүнүн бодаан чазый улус
Хүндүс безин сөөртүп турду.
Үрээр дээнде амырай бээр
Үптекчилер кайда силер?
Өске черден кым-даа келбээн
Өөдежоктар аравыста.
Тудуг суурну тудуп чораан
«Тудугжу» мээӊ мергежилим.
Хомудалым сөглеп тур мен,
Хоор чонум хүлээп алыӊар!
Зинаида МОНГУШ.
1978–1994 чылдарда «Искра» совхозунуң проравы.
Чурукту интернет четкизинден алган: yandex.ru/images/sea...
«Шын» №34 2025 чылдың сентябрь 4Оценили 2 человекаПоказать список поделившихся