Бо 2025-2026 чаа өөредилге чылында республиканың кожууннарында культура албан черлеринде федералдыг чаа программа-биле 13 бедик мергежилдиг специалистер немешкен.
Сагындырып каар чүүл “Көдээниң культура ажылдакчызы” программаны 2025 чылда Россияның Президентизиниң эгелээшкини-биле боттандырып эгелээн. Бо программа мурнуку чылдарда “Көдээниң башкызы”, “Көдээниң эмчизи” деп чедиишкинниг боттандырып турар төлевилелдерниң уланчызы болуп турар.
Август 27-де ТР-ниң Культура яамызынга “Көдээниң культура ажылдакчызы” программаның тиилекчилери-биле үш таланың – ТР-ниң Культура яамызы, кожууннуң культура эргелелиниң удуртукчузу ажыл берикчизи болгаш программа киржикчизиниң аразында керээзин чарган соонда, сентябрь 1-ден эгелеп шупту ажылдаар олуттарында бедик хей-аът көдүрлүүшкүннүг ажылдап эгелээн.
Оларның бирээзи Таңды кожууннуң Балгазында ном саңының ажылдакчызы Сайлык Диртешовна Тулуш. Ол Чөөн-Сибирьниң культура болгаш уран чүүл академиязының библиотека салбырын 2002 чылда чедиишкинниг дооскан. Ном саңынга ажылын Кызылдың А.Б. Чыргал-оол аттыг уран чүүл училищезин 1996 чылда дооскаш, дораан эгелээн. Ол Тываның библиотека ассоциациязының кежигүнү, Добро.рф платформада эки турачы, Россияның шериг-төөгү ниитилелиниң ажыл-чорудулгазында идепкейлиг киржип турар.
Балгазынның көдээ библиотеказының ажылдакчылары бедик мергежилдиг специалисти улуг өөрүшкү-биле уткуп алганнар. Сайлык Диртешовнаның суурнуң хөй-ниити ажылында идепкейлиг киржип эгелээнинге чурттакчы чон таарзынып турар.
Федералдыг программаның база бир киржикчи- зи – Чодураа Эрес-ооловна Игнатьева. Ол 1990 чылда Кызылдың А.Б. Чыргал-оол аттыг уран чүүл училищезин дооскаш, театр уран чүүлүнде элээн дыңзыг ажылдап чоруур. 2018 чылда Улан-Удэде Чөөн-Сибирьниң күрүнениң уран чүүл болгаш культура институдунуң “Театржыткан көргүзүглер болгаш байырлалдар режиссёру” мергежилди чедип алган. Ол Сарыг-Септе Овация аттыг чалыы көрүкчүлер театрынга режиссёрлааш, уругларга тоолдар, шиилерни эвээш эвести тургускан, республика чергелиг хөй мөөрейлерниң киржикчизи.
Чодураа Игнатьева сентябрь 1-ден тура Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксында “Таңды-Уула” культура бажыңының чанында театрда режиссёр кылдыр ажылдап эгелээн.
Чөөн-Сибирьниң күрүнениң уран чүүл болгаш культура институдунуң бо чылгы (2025 ч.) доозукчузу Сайсуу Ооржак чаа эгелээн федералдыг программага киришкеш, Ак-Довурак хоорайда А. Үержаа аттыг төп кожуун библиотеказынга ажылдаар шилилгени эрткеш, тиилекчи болган.
Хоорайның ном саңының ажылдакчылары чаа келген специалиске өөрүп, бодунуң профессионал деңнелиниң аайы-биле ном саңының хөгжүлдезинге үлүг-хуузун киирип, хөй номчукчуларны хаара тудар хөй-ниити ажылдарынга идепкейлиг киржир дээрзинге идегеп, ажыл-агыйынга чедиишкиннерни күзээн.
“Көдээниң культура ажылдакчызы” программа-биле бо чылын Тываның чеди специализи көдээ культура бажыңнарында, үш кижи – ном саңында, үш кижи – уругларның уран чүүл школаларында ажылдап эгелээн.
Чаа программаның кол сорулгазы – 50 муңга чедир чурттакчылыг бичии суурларже тускай эртемниг аныяк специалистерни хаара тудары болуп турар. Ук программаның киржикчилери чаңгыс удааның деткимче акшазы– 1 сая рубльди алыр болгаш беш чыл дургузунда барган черинге үзүктел чок ажылдаар хүлээлгелиг.
“Шын” №37 2025 чылдың сентябрь 25