Кадат чок одарлап чоруур мал автомобиль оруктарынга айыылдыг озал-ондактыг байдалды тургузуп турар. Оон түӊнелинде мал бажын ышкынган, автотранспорт үрелген, харын-даа кижилерниң амы-тынынга айыылды тургускан таварылгалар чылдан чылче көвүдеп турар.
Бо чылдыӊ эгезинден тура республикага автомашина-биле мал үстүрген 59 факт-барымдааны бүрүткээн. Алды орук-транспорт болуушкунунуӊ түӊнелинде, чеди кижи кемдээн, бир кижи мөчээн.
Практикадан алгаш көөрге, автоаварияларныӊ хөй кезииниӊ байдалдары дөмейлежип турар. Аът азы бода мал хенертен орукче халып келирге, чолаачы ону оюп четтикпейн баргаш, малды үстүрүпкеш, автомашиназын башкарып шыдавайн барган болур. Шак ындыг орук-транспорт болуушкуннары хөй нуруузунда орай кежээ, имиртиӊ болгаш дүнеки үелерде болуп турар.
Чолаачылар «Мал сүрер чер», «Дириг амытаннар» деп орук медээ демдээнче чогуур кичээнгей салыр ужурлуг. Аалдарныӊ, фермаларныӊ, дузалал ажыл-агыйларыныӊ болгаш мал-маганыныӊ одар-белчиириниӊ чоогунда автооруктарда, аӊ-меӊниӊ турлаглап көжер черлериниӊ девискээринде автомобиль оруктарыныӊ кыдыында чогуур демдектерни тургузуп каан. Орукка дүрген халдып чорааш, хенертен көстүп келген мал-биле үскүлежири кончуг берге түӊнелдиг болур. Чүге дизе малдыӊ деӊзизи чүс килден оранчок ажыг бооп болур.
Күрүне автоинспекторлары ук айтырыгны шиитпирлээри-биле малчыннарныӊ аалдарынга барып четкеш, тайылбыр ажылын доктаамал чорудуп, бода болгаш чылгы малдыӊ мойнунга чырык херелдендирер багларны үлеп, шарып берип турар.
Бо удаада күрүне автоинспекторлары Тыва Республикада ИХЯ-ныӊ Хөй-ниити чөвүлелиниӊ кежигүнү Ирина Качан-биле кады Кызыл кожуунда дузалал ажыл-агыйларга барып чораан. Малчыннар-биле ужуражып чугаалашкан. Коданындан астыгып чыдып калгаш, автотрасса чоогунга одарлап туруп бээр малдарга чырык херелдендирер багларны шарып турганнар. Тускай баглар караӊгы үеде 400 метр ыракта кел чоруур автомашинаныӊ карааныӊ чырыын удур херелдендириптер. Дүне халдып чораан чолаачы ону эскерип көргеш, үскүлежиишкинден чайлай берип болур.
Тыва Республиканыӊ административтиг эрге-хоойлу дүрүмнерин хажыдар чоруктарныӊ дугайында дүрүмнүӊ 5.3 чүүлү ёзугаар, хуу мал-маганныӊ, ээзи азы кадарчызы чокка, ээн одарлап чорааны дээш, торгаалы 5 000 хире рубль болур.
Мал-маганны кадат чок одарладыры таарымча чок болуушкуннарга чедирип турар болганда, малчыннар боттарыныӊ харыысалгазыныӊ дугайында уптайн, сактып бодап чоруур ужурлуг.
Тыва Республикада ИХЯ-ныӊ күрүне автоинспекция эргелелиниӊ медээлеринден Р. ДЕМЧИК белеткээн
№66 «Шын» 2023 чылдың сентябрь 6