Бо хүннерде республикада ногаа, картофель тарылгазы кидин түлүк чоруп турар. Тожу кожууннуң чурттакчы чону база «ийиги хлевин» арбыдадыр өстүрүп алыр дээш, өреге бүрүзү тарылга ажылын күжениишкинниг чорудуп эгелээн. Ооң-биле чергелештир кожууннуң социал адыр ажылдакчылары «Социал картофель» губернатор төлевилелин боттандырар сорулга-биле амыдыралы чегей, хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерни илередип четчелээш, картофель үлелгезин чорудуп эгелээн.
«Бо чылын «Социал картофель» губернатор төлевилелинге бистиң кожуундан орулгазы эвээш, хөй ажы-төлдүг 130 өг-бүле киржип турар. Бир өг-бүлеге 25 кг, ниитизи-биле 3 тонна 270 кг картофель көрдүнген. Кызылдан дүүн чаа социал картофельди мында эккеп алдывыс. Бо картофельди Таңды кожуунда А.П. Желтухинниң арат-фермер ажыл-агыйындан саткан.
Бистиң кожуунда социал картофельден аңгыда, күзелдиг кижилерге кара хөрзүннү база бажыңнарынга дүжүрүп берип турар бис. Бажыңнарының девискээринде огородун чаартып, улгаттырар сорулгалыг хамаатылар дилеглерни киирип турар. Ол ышкаш суггарылга ажылын чорудары-биле, Доора-Хемде кылдынган чаа кудуктардан бажыңнарже суг дамчыдар системаларны база кожуп эгелээн» — деп, Тожу кожууннуң чагырга даргазының социал политика талазы-биле оралакчызы Сайзанак Тонгурбан чугаалады.
Кожуун чагыргазының девискээринде социал картофельди ылап-ла үлеп эгелей берген болду. Чедери берге Чазылары биле Сыстыг-Хем сумуларның чагырыкчылары боттары келгеш, өг-бүлелерге үлээр картофельди ап келгеннер.
Сыстыг-Хем сумузунуң чагырыкчызы Азията Кунгаа сумуда ниити байдалды чугаалады: «Бистиң суурувус Доора-Хемден 75 километр ырак черде турар. Суурда 49 бажың бар, оларның чүгле 25-инде өг-бүлелер чурттап турар. Школавыста үш школачы өөренип турар, а уруглар садында 8 уруг бар. Ниитизи-биле суурда 35 кижи чурттап турар. Бөгүн кожуун чагыргазындан «Социал картофель» төлевилелиниң аайы-биле 11 шоодай картофель үрезини база борщ кылыр ногаа үрезиннерин алдывыс. Бо үрезиннерни суурувуска баргаш, көвей ажы-төлдүг болгаш амыдыралы чегей өг-бүлелерге база чааскаан чурттап олурар улуг назылыг кижилеривиске үлеп бээр бис. Картофель үрезинин бээр мурнунда, өреге бүрүзү тарыыр шөлүн албан чардырып алган турар ужурлуг.
Ногаа үрезиннерин халас үлеп бээрге, өг-бүлелер шупту тарып алгаш, күзүн эки дүжүттү ажаап ап турарлар. Бо төлевилелдиң ачызында огородчулар саны көвүдеп эгелээн. Бистиң суурга ногаа, картофель тарыырга, дыка өзүген. Суу чер адаандан сыстып үнүп чыдар, ынчангаш ады безин Сыстыг-Хем. Суурувус бо чылын «Элээр суур» деп төлевилелде киржип турар. Ынчангаш чурттакчы чонувус шупту тарылга ажылынга идепкейлиг киришсин дээш, бо ажылды күштелдирген бис.
Картофель, ногаа үрезиннерин чылдың-на кожуун чагыргазы берип турары эки-дир. Өг-бүлелерге ол дыка улуг деткимче-дир».
Улаштыр кара хөрзүн дүжүрүп турар бажыңнарны сонуургап четтивис. Пенсионер Людмила Кол огородун улгаттырып алыры-биле кара хөрзүн дүжүрүп бээрин кожуун чагыргазындан дилээн турган. Ынчангаш бо хүн хоочуннуң бажыңынга бир машина кара хөрзүннү дүжүрүп берген.
Людмила Арайбановна өскүс арткан уйнуу Динараны чааскаан азырап, кижизидип турар. Кырган-ава сеткил-сагыжы өөрээнинден карааның чажын чотпушаан, өөрүшкүзүн илеретти: «Чагырга черинден бир дугаар мындыг деткимче ап тур мен. Ооң мурнунда ажылдап турган болгаш, шупту чүвени бодум шыдаптар турган мен. Ам назыным дөгээн, холум база сып алган болгаш, арай берге байдалда келдим. Уйнуум Диана бо чылын 6 классты чедиишкинниг доосту, ол мээң улуг дузалакчым. Огородувус улуг, мурнунда чүгле 4–5 шоодай картофель олуртур турган болзувусса, бо чылын картофель болгаш ногааны көвүдедир тарыыр бодап алдывыс. Чүге дээрге чуртта байдал арай дүшкүүрлүг-дүр, ынчангаш ногаа-чимисти арбыдадыр тарып алыр болза эки. Тус чер чагыргазынга өөрүп четтиргенимни илередип тур мен».
Ол хүн Доора-Хемниң дыка хөй өг-бүлелеринге кара хөрзүннү дүжүрүп берген. Кожууннуң удуртулгазы болгаш социал адыр ажылдакчылары чурттакчы чоннуң, ылаңгыя берге байдалдыг өг-бүлелерниң амыдыралын экижидери-биле болур-чогуур ажылдарны кылып турары көскү-дүр. Доора-Хемде часкы тарылга, ажыл-иш хайныгып турар.
/ Алдынай АРАКЧАА.
Буян ООРЖАК, Гюзель КУНЗЕТТИҢ тырттырган чуруктары.