Каа-Хем кожуунда
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның күш-ажыл болгаш социал камгалал сайыды М. Топилин-биле 2019 чылда Москвага ужурашкаш, республика девискээринде социал объектилерни чаартып, чаа тудугларны тудар дугуржулганы чедип алган. Ол дугуржулганың баштайгы үре-түңнелдери көстүп, ажылдар уламчылавышаан.
Каа-Хем кожууннуң Авыйган суурда республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан чыгган кадыы кошкак болгаш доктаамал ажаалда-тежээлге херек улуг назылыг инвалидтерге бажың-интернат тудуун эгелээри оларның бирээзинге хамааржыр. Эрткен чүс чылдың 50 чылдарында туттунган Бүренниң психоневрологтуг бажың-интернадын чаартып тударын үе негеп келген. Эргижирээн ыяш бажыңнарның орнунга үениң амгы негелдезинге дүүшкен оран-сава тудуунуң акшаландырыышкынын Республика Баштыңы ынчалдыр чедип алган. 2019 чылда тудугнуң кол таваан салып, ханаларын тудуп үндүргеш, иштики инженер ажылдарын шалыпкын дооскан. Ам бо хүнде ниити тудугнуң бирги объектизин ажыглалче кииргени ол.
Бо байырлал хүннериниң бирээзинде Тываның Баштыңы ниити комплекстиг тудугнуң бирги чуртталга бажыңын хынап четкен. Эрги оран-савазы-биле деңнээр хире эвес, улуг, делгем, чырык, бүгү-ле херек дериг-херексел-биле четчелеттинген чаа бажыңга чүгле ооң чурттакчылары, ажылдакчылары эвес, а хынап четкен тала база таарзынган. Ында бирги хереглелдиң бүгү-ле чүүлдери бар. Оон аңгыда, күш-дамыр сулараашкынының өрээли, дыштаныр булуң, чунар, арыгланыр черлер дээш, тус-тузунда аңгылаан.
Тываның Баштыңы хоочуннар-биле ужурашкаш, интернаттың чедер-четпестерин сонуургап айтырарга, хомудалдар чок болуп, харын-даа өөрээн сеткилин илереткеннер.
Келир 2021 чылдың апрель 30-ге чедир ам-даа дөрт корпусту тудуп, интернаттың чурттакчыларынга болгаш ажылдакчыларынга бүгү тала-биле таарымчалыг байдалды улам экижидер сорулга салдынган.
“Республика девискээринде психоневрологтуг интернаттарны болгаш хоочуннар бажыңнарын чаңгызын-даа арттырбайн кезип көрген болгаш, байдал кандыызын дыка эки билир мен. Колдуунда-ла ыяш бажыңнар, ам олар аргажок эргижирээн. Чыдар улусту ажаап-тежээринге таарымчалыг байдалдар чок деп болур. Ынчангаш Россияның Күш-ажыл яамызынче биске деткимче дузадан кадар кылдыр дилегни киирген мен. Бөгүн ооң баштайгы түңнелин көрдүвүс. Авыйган суурда бажың-интернаттың 40 кижи чурттаар баштайгы корпузу туттунганы ол. Тудуг ажылдарын ам-даа уламчылаар бис. 2021 чылдың апрельге чедир ам-даа 4 корпусту немей тудуптарывыска, байдал шуут өскерли бээр. Чурттакчылар амгы ышкаш, бир өрээлге сес кижи эвес, а дөрт кижи чыдар апаар. А Авыйганның бажың-интернадының ажылдакчылары демниг, ажылдап билир деп билир мен. Девискээри кезээде чаагайжыттынган, ногаажыдылга ажылын кылып алган, арыг-силиг, боттары дузалал ажыл-агыйлыг, бот-хандыртынып шыдаар чер. Ынчангаш каяа-даа чорааш, бо социал албан черин үлегерге чугаалап чоруур мен. Ам бо үеде эң кол чүве – коронавирус деп халдавырлыг аарыгны бээр киирбези. Назылап кыраан кижилерге аары-биле дээр аарыгны болдурбас дээш, бүгү чүүлдү кылыр. Ол талазы-биле ажылды чурумчудуп алганыңар эр-хей-дир!” – деп, Тываның Баштыңы чугаалаан.
Ш. Кара-оол Улуг-Хем кожууннуң Хайыракан суурда хоочуннар бажыңын чаартыр ажылдар бо чылдың июльда эгелээрин база дыңнаткан. Ында эрги ыяш, ийи каът бажыңнарны бускаш, өске черге чуртталга бажыңнары ышкаш, бичежек чаагайжыттынган корпустарны тудар. Назылап кырааннар ындыг хевирге туткан бажыңнарга сагыш-сеткилдиң таамчыралын ап, чурттазын дээш, бүгү күштү ынаар угландырарын ол чугаалаан.
Тыва Чазактың парлалга албаны. #Шын