Тускай шериг операцияның киржикчилеринге дузаның “Ада-чурттуң камгалакчылары” күрүне фондузунуң Тыва Республикада салбырының ажылының дугайында үнүүшкүннүг хуралды Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы В.М. Бартына-Сады ноябрь 15-те эрттирген.
Украинада Россияның чорудуп турар тускай шериг операцияның киржикчилериниң өг-бүлелеринге, дайынчы хөделиишкиннер үезинде балыглаткаш, чанып келген дайынчыларга социал, медицина болгаш өске-даа дузаны канчаар чедирип турар дугайында дыңнадыгны “Ада-чурттуң камгалакчылары” күрүне фондузунуң Тыва Республикада салбырының удуртукчузу М.М. Кызыл-оол кылган. ТШО-нуң киржикчилеринге дузалаары-биле херек кырында бар бүгү-ле курлавырларны ажыглап, “Ада-чурттуң камгалакчылары” күрүне фондузунуң Тыва Республикада салбыры кызымак ажылдап турары ооң илеткелинден илдең болган.
Дайынчы хөделиишкиннерге амы-тынындан чарылган азы аар балыглатканындан инвалид апарган дайынчыларның өг-бүлелерин чурттаар оран-сава-биле хандырар арга чок болганындан бажың-балгат айтырыын оларга чер участоктарын халаска тускайлап бээри-биле шиитпирлээр хемчеглерни ап чорудуп турар. Чер участогу бээрин дилээн билдириишкиннерни 486 өг-бүле киирген, амгы үеде 8 өг-бүлеге чер участоктарын Вавилин ээтпээнде дачалар девискээринден тускайлап берген. 55 чер участогунуң документилерин белеткеп турар. Украинада дайынчы хөделиишкиннерге киришкеннерниң өг-бүлелеринге чер участоктарын тускайлап бээр ажыл ам-даа уламчылаар. Кызыл хоорайның чоогу девискээрлерге чер участоктарын ТШО-нуң киржикчилериниң өг-бүлелеринге тускайлап бээр талазы-биле ажылдарны чорудуп турар.
“Дайынчы хөделиишкиннерниң хоочуну” атты тыпсып бээриниң дугайында билдириишкиннерни ТШО-нуң 442 киржикчизи киирген, чүге дээрге бо ат дугайында шынзылга документ күрүнеден социал төлевирлер болгаш чиигелделер алырынга дузалыг. 171 дайынчыга “Дайынчы хөделиишкиннерниң хоочуну” атты болгаш шынзылгаларны тывыскан. Бо атка болгаш өске-даа шаңналдарга төлептиг болган дайынчыларга шаңналдарны “Ада-чурттуң камгалакчылары” күрүне фондузунуң Тыва Республикада салбырынга байырлыг байдалга тыпсырын үнүүшкүннүг хуралга дугурушкан. Дайынчы хөделиишкиннерниң хоочуннарынга шынзылгаларны тыпсырын организастаар дугайында айтырыгга хамаарыштыр илеткелди кылыр ужурлуг Тыва Республиканың шериг комиссары азы ооң төлээзи хуралга келбээнин айтып каары база артык эвес. Чүге дээрге ТШО-биле харылзаалыг айтырыгларга бо шериг албан чери дорт хамаарылгалыг.
Украинага дайынчы хөделиишкиннер үезинде ис чок читкен деп санады берген дайынчыларның хоойлу-дүрүм ёзугаар эрге-байдалын тодарадыры “Ада-чурттуң камгалакчылары” күрүне фондузунуң Тыва Республикада салбырының ажылында эң берге чүүл. Амгы үеде 53 дайынчы ис чок читкеннерниң санында. Дайынчының мага-боду тывылбаан шаанда, ону ис чок читкен деп санаар, ооң өг-бүлези күрүнеден социал дуза алыр эргези хоойлу-дүрүм ёзугаар чок. Ис чок читкен дайынчыларның өг-бүлелери ол эргени суд дамчыштыр чедип ап болур. Ол база дыка нарын. Ийи-чаңгыс өг-бүлелер судтажып тургаш, ис чок читкен дайынчыны өлүрткен кылдыр хүлээп көөр болгаш ооң өг-бүлези, уруг-дарыы күрүнеден социал төлевирлер болгаш чиигелделер алыр эргезин арай деп-ле чедип ап шыдааннар.
Россияның Украинада чорудуп турары тускай шериг операциязының үезинде тулчуушкуннарга амы-тынындан чарылган дайынчыларның ат-алдарын мөңгежидеринде база нарын чүүлдер бар апарган.
Республиканың школаларында дайынчыларның парталары, булуңнары, самбыралары көвүдээн. ТШО-га амы-тынындан чарылган дайынчыларның ат-алдарын мөңгежидериниң аргаларын бир янзы шиитпирлээрин чамдык школаларның директорлары сүмелеп турар. Школаларның бажың-балгады муниципалдыг шимчевес өнчүге хамааржыр болганда, школаларга тураскаал утка-шынарлыг чүүлдер ажыдарын азы тургузарын тус черниң эрге-чагыргазы шиитпирлээр ужурлуг деп чугаа хурал үезинде болган.
ТШО-га амы-тынындан чарылган дайынчыларны сырый орнукшутканындан оларның чевеглеринге тураскаалдар тургузарының бергезиниң дугайында чугаа база хуралга көдүрүлген.
Украинада чоруп турар тускай шериг операциязының киржикчилери, амгы үеде халажылгада кижилерни ажыл-биле хандырары, медицина болгаш социал дуза чедирери дээш өске-даа ажылдарны чорударынга РФ-тиң болгаш ТР-ниң хоойлу-дүрүмнеринде мурнуку үеде көрдүнмээн чүүлдер база шаптыктыг болуп турарын “Ада-чурттуң камгалакчылары” күрүне фондузунуң Тыва Республикада салбырының ажылдакчылары айтып, хоойлу-дүрүмнү үениң болгаш байдалдың негелделеринге дүүштүр чаартырының чугулазын чугаалап турганнар.
“Ада-чурттуң камгалакчылары” күрүне фондузунуң Тыва Республикада салбырының ажылдакчылары ТШО-нуң киржикчилеринге болгаш оларның өг-бүлеринге бүгү талалыг дузаны шыдаар шаа-биле чедирип турарын ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы В.М. Бартына-Сады айтып, бергелер бар-даа болза, дузаны улам калбартыр, эрге-чагырга органнарының болгаш хөй-ниити организацияларының демин ам-даа күштелдирери чугула деп демдеглээн.
Ш. МОҢГУШ.
С. НОРБУЖУКТУҢ тырттырган чуруу.
“Шын” №88 2023 чылдың ноябрь 18