Кижи бүрүзүнүң харыысалгазында

Тываның 10 кожуунунда туберкулёз аарыының байдалы бо чылдың эгезинден тура хенертен баксырап эгелээнин кадык камгалал сайыды Анатолий Югай дүвүрел-биле дыңнаткан: “Бо байдалды чүгээртедиринге кожууннарның, хөй-ниитиниң, массалыг информация чепсектериниң деткимчези кончуг чугула. Ол дээрге чонга флюорография шинчилгезин эрттирерин, аарыгның нептереп турар черлеринге дезинфекция чорударын болгаш туберкулёзтан аараан кижилерге социал деткимче хемчеглерин калбартырын организастаары болур.

Эрткен чылын туберкулёзтан аарыыр болгаш өлүп-хораар талазы-биле эпидемиологтуг байдалды экижидип алыр аргалыг болган бис. Байдалдың багай талаже өскерли бергени бүдүн республикада хөй-ниитиниң болгаш бүгү-ле субъектилерниң кады ажылдажылгазының деткимчези-биле дораан кылып чорудар ужурлуг хемчеглерни негеп келген”.

Январьдан март айга чедир фтизиатрның учёдунга 128 кижини хүлээп алган. Эрткен чылдың бо-ла үези-биле деңнээрге, 1,8 катап көвүдей берген, өскээр чугаалаарга, 59 кижи хөй. 14 хар чедир уруглар аразынга 39 таварылга бүрүткеттинген. Ук аарыг Чаа-Хөл кожуунга өөскүп үнген.
Ол ышкаш республиканың 10 кожуунунда аарыгның көвүдеп турары илереттинген:

Чеди-Хөл кожуунда 2-ден 8 чедир, Каа-Хем кожуунда 2-ден 4 чедир аарыг кижи саны өскен. Өвүрде 2 кижи илереттинген. Чөөн-Хемчикте 3-тен 7 четкен, Кызыл хоорайда 24-тен 65, Ак-Довуракта 5-тен 7, Кызыл кожуунда 5-тен 7, Чаа-Хөлде 5-тен 8 чедир көвүдээн.

Тываның Кадык камгалал яамызында аарыгны дүргени-биле тодарадыр сорулгалыг туберкулёз-биле демисежир штаб ажылдап турар. Ук штаб дүргени-биле шиитпирни үндүрүп, ажыл планын эдип-чазап, кожуун, сумулар чагыргаларын хаара тутпушаан, план ёзугаар болгаш пландан дашкаар үнүүшкүннерни организастап, илереттинген аарыг кижилерниң харылзашкан кижилерин бүрүнү-биле хаара туткаш, эмнениринче кыйгырар хемчеглерни чорудуп турар. Чыл эгезинден тура Чаа-Хөл, Улуг-Хем, Барыын-Хемчик, Бии-Хем, Тес-Хем, Бай-Тайга кожууннарже 9 үнүүшкүн кылдынган. Оон аңгыда, регионда байдалды округ болгаш федералдыг деңнелдиң удуртукчулары база хайгааралда алган.

Эрткен неделяда Тывага Сибирь федералдыг округтуң штаттан дашкаар улуг фтизиатр эмчизи болгаш Новосибирскиниң туберкулёз талазы-биле эртем-шинчилел институдунуң бичии уруглар фтизиатры Ирина Павленок кээп чораан. Амгы үеде республиканың туберкулёзка удур албаны, Новосибирскиниң төлээлериниң берген даалгазы-биле аарыгның өөскүп үнген черинге дезинфекция ажылын чорудар болгаш Чаа-Хөл кожууннуң чурттакчы чонунга шуптузунга эмчи шинчилгезин эрттирер ажылды чорудуп турар.

Кадрлар талазын күштелдирери-биле эрткен чылын Туберкулёзка удур диспансерже ординатура дооскан 2 фтизиатр эмчини хаара туткан. Бо чылын ам-даа 2 эмчини манап турар. Ниитизи-биле бир чыл дургузунда фтизиатр эмчилер одуруунга 7 кижи немешкен түңнелинде, дээди эртемниг специалистер саны 70 четкен.

Флюорография шинчилгезин эртип турар кижилер саны 3,2 катап көвүдээн. Январь 1-ден тура 43077 кижи шинчилгени эрткен болза, эрткен чылдың ол-ла үези-биле деңнээрге, 8801 кижи хөй болган. 2-ден хөй чылдар дургузунда флюорография шинчилгезин эртпейн турган кижилер саны 3 503 кижи эвээжээн. Ооң мурнунда 19 862 кижи турган болза, ам 16 359 кижи апарган. Циль-Нильсенниң чарааны микроскопка көөр арга-биле 2668 кижини хынаан.

Бо чылдың эгезинден тура туберкулёз илереттинген 61 черге бүрүнү-биле дезинфекцияны чоруткан.
“Аарыг кижилер санының көвүдеп турары, чонну эмчи шинчилгезинче хөйү-биле хаара тутканындан болуру чугаажок – деп, Анатолий Югай тодаргайлаан. – Ынчалза-даа ол дээрге сула салдынар чылдагаан эвес-тир. Үш чыл бурунгаар флюорография болгаш рентген аппараттарының эргижирээни-биле улуг бергедээшкиннерге таваржып турган бис. Амгы үеде ыраккы кожуун, сумулардан эгелээш, республиканың шупту эмнелгелери амгы үениң чаа дериг-херекселдери-биле дериттинген. Ол эмчи шинчилгезиниң көргүзүглерин экижидеринге улуг салдарлыг болган. Республиканың чурттакчылары, кижи бүрүзү хамааты хүлээлгезин күүседип, шинчилгени эртип, илереттинген аарыг кижи бүрүзү шыңгыы сагылга-чурум-биле эмнээшкинни алыр болза, туберкулёз талазы-биле эпидемиологтуг байдалды ынчан экижидип алыр бис”.

/ Чыжыргана СААЯ белеткээн.

"Шын" №28 2023 чылдың апрель 19