Тывада тудуг ажылдарының шынарынга база темпизинге хамаарыштыр массалыг информация чепсектеринде болгаш социал четкилерде бот-боттарынга дүүшпес, харын-даа мырыңай удурланышкак медээлер удаа-дараа көстүп кээп турар. Чогум черле ындыг медээлерге чурттакчы чоннуң хамаарылгазы кандыгыл? Ону дыңнаары-биле, Кызылда Виктор Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театры биле ТР-ниң Чазааның бажыңының аразында фонтан чанынга чеде бергеш, бот-боттарынга дүүшпес медээлерге хамааржыр эрткен-дүшкен кижилерниң бодалдарын сонуургадывыс. Чүге дээрге бо фонтанның чаартылгазы хожудап турарының дугайында медээлер чон аразында вайберлер дамчыштыр тарап турар.
Дораан демдеглеп каалы, бистиң ужурашканывыс кижи бүрүзү бодунуң хамаарылгазын илередиксевес, үш-дөрт-ле хире кижи боттарыныңи бодалдарын чугааладылар.
Адын Седен-оол Моңгуш деп адаан кижи чүгле фонтанга хамаарыштыр бодалын илеретти. Ооң чурттап турар бажыңы фонтандан ырак эвесте, Рабочая кудумчузунда.
— Театр чанында фонтанны бодум хуумда дыка чарашсынар мен. Абакан, Красноярск дээн ышкаш Тывага чоок хоорайларның аразында ындыг чараш фонтан чок. Чайгы изиг хүннерде фонтанның чанынга серииттенип дыштанырынга ынак мен. Көрүп турарга, теве, буур дээш өске-даа малдар суг сүзүп турар ышкаш. Бо фонтанны чаартыр дээш, малдарның дүрзү-хевирин ажылчыннар адырып эгелей бээрге, вайберге дораан-на үен-даяан чүүлдерни бижип эгеледилер. Тыва аян-хөөннүг фонтанны үрегдей берди деп-даа бижип турдулар. Сөөлүнде, билдингени фонтанны чаартыр ажылдар эгелээн болду. Фонтанны чаартырынга үндүрген акшаны канчаар чарыгдап турары та кандыг чүве, фонтанны чаартыр ажылдарны таптыг кылыр болза, эки деп санаар мен. Чаза тыртып каанын көөрге, дыка нарын боор чорду. Чер адаанда хоолайлар дээш чүү-даа бар. Фонтанны чараштыр чаартырын дыка далаштырган херээ чок боор, шынарлыг кылып алыр херек. Чылыг үеде кылыр болза, улам эки.
Эрес-оол Кара-Сал деп кижи социал четкилерде, эң ылаңгыя вайберде медээлерге белен бүзүревезин илеретти.
— Вайберге бир кижи кандыг-бир болуушкун дугайында медээни бодунуң бодап турары-биле салыптарга, ооң соонда тарап чоруй баар боор чүве-дир. Кижи бүрүзү бодунуң хууда хамаарылгазын илередип кээрге, ол бүгү чоннуң бодал-сагыжы ышкаш апаар. Вайберде чамдык бижимелдерни номчуурга, хоп-чип ышкаш боор. Бо фонтанны чаартыр дээш, ону чазып эгелей бээрге, чүү деп-даа бижип турдулар. Чогум черле сөөлгү 3–4 чылдарда эң ылаңгыя Кызыл хоорайда тудуг шору чоруп турарын демдеглээр апаар. Чүү деп чүү дээр боор, хожудаашкыннар, саадаашкыннар бар болбайн аан. Кандыг-даа ажыл-херек тас-кылаң бүде бербес-ле болгай.
Социал четкилерге, эң ылаңгыя вайберге тарай бээр медээлерге хамаарыштыр кижилерниң чамдыызының хууда хамаарылгазы мындыг янзылыг болду.
/ Ш. ЛОПСАН.
“Шын” №97 2024 чылдың декабрь 18