Октябрь 17-де найысылал Кызылдың оң талакы эриинде дачаларның Мостовая кудумчузунга Азия аттыг протез кылыр төптүң байырлыг ажыдыышкыны болган.
Кылымал мага-боттуң кезии дээрге-ле бүрүн мага-боттуг болурунуң бир аргазы. Республиканың чурттакчы чону хол азы бут протези кылдырар дээш, республикадан дашкаар чоруп турбас апаар. Оларны колдуунда тускай шериг операциязының киржикчилеринге кылыр. Ынчалза-даа республиканың өске-даа протез хереглээн чону база чагыг киирип болур.
“Азия” ортопед төвү Красноярск хоорайда “КИБ-Орто болгаш Орто-Баланс” деп компанияның адыры болур. Ооң төлээзи Анастасия Шимановская төптүң дугайында тайылбырлаан: “ТШО киржикчилери болгаш өске-даа кадыы кызыгаарлыг кижилер кылымал мага-боттуң кезээн кылдырарда, чер-чуртундан ырадыр чорбайн, маңаа-ла кылдырып алыр аргалыг болзун дээш, бо төптү ажыткан бис. Амгы үеде мында 2 тускай эртемниг протез кылыр специалист бар”.
Чер-чуртун камгалап чоруур маадырларга бо төп кончуг ажыктыг болуру чугаажок. Аңаа кижи бүрүзүнүң мага-бодунуң онзагайларының болгаш протезтиң хевириниң аайынче кылып берип турар апаар. Ооң мурнунда холу азы буду чок арткан шериглер күрүнеден кылымал кезектиң өртек-үнезин үндүрүп берип-даа турар болза, ону хемчээгеш, кылдырары-биле улуг хоорайларже чаңгыс эвес удаа аай-дедир чоруур ужурга таваржып турган.
Ай-Хаан Торуш ТШО-га киржип тургаш, балыглангаш, оң талакы будун чидирген. “Ада-чурттуң камгалакчылары” күрүне фондузунуң деткимчезиниң ачызында модульдуг протезти алган. Дараазында айда сугга эштирде кедип алыр протезти алырын манап турар.
“Кызылда протез кылыр төптүң ажыттынып турары кайгамчык-тыр. Менден өске холун азы будун чидирген ТШО киржикчилери хөй. Протезти кылдырарда, баргаш, хемчээп, тааржыр-таарышпазын тодарадып, аңаа кылаштап өөренир дээш региондан дашкаар протез кылып турар хоорайларже каш-даа удаа катап-катап чоруур апаар. Чер-чурттан ыравайн, протезти кылдырып алыр аргалыг болуру улуг аас-кежик-тир. Бо кылаштап турар кылымал будумну бо-ла компания кылып берген. Амгы үеде буттуг кижилер ышкаш кылаштап турарымга, аажок өөрүүр-дүр мен” – деп, Ай-Хаан Торуш сагыш-сеткили-биле үлешкен. Бо төптүң ажыттынарын чартык чыл бурунгаар-ла дыңнаанын ол демдеглээн.
Мында чүгле протезтер кылып турар эвес, а холга болгаш бутка туторларны база ортопед эмчиниң саналы-биле тускай идиктерни база чагыг ёзугаар кылып турар. “Туторларны болгаш идиктерни маңаа хемчээгеш, Красноярскыже чорудуптарывыска, чагыг ёзугаар даарааш, чорудуптарга, чагыкчылар алгаш, хемчээп, таарышпас чүүлдер бар болза, эттирип ап болур аргалыг” – деп, Анастасия Шимановская чугаалаан.
“Азия” төвү амгы үениң чаа дериг-херекселдери-биле чүмнеттинген. Ол ышкаш тускай эртем-билиглиг специалистер бар. Оларның бирээзи бистиң чаңгыс чер чурттуувус Буян Куулар ында механик-протезист кылдыр ажылдап турар. Ол протезтерниң бөдүүн-даа, нарын-даа хевирлерин кылыр. Буян бо угланыышкынга ажылдаар дээш, Красноярск хоорайда КИБ-Орто деп компанияның бодунга өөренип алган.
“Буттуң азы холдуң хемчээлин тодараткаш, тускай хевирлерге кудуп, таарыштыр кылгаш, бинт-биле ораагаш, баштайгы хевирин кылып алыр бис. Ниитизи-биле 1 протезти кылырынга эвээш дизе-ле, 2 хире неделя негеттинер. Амгы үеде 2 кижи чагыткан протезтерин ап алганнар” – деп, Буян Куулар чугаалаан.
Шак мындыг төп ажыдар айтырыгны шиитпирлээри-биле 2 чыл дургузунда оралдажып келгенин ТР-ниң күш-ажыл болгаш социал политика сайыды Эдуард Сандан демдеглээн: “КИБ-Орто компаниязы боттары-ла биске протезтер кылыр төптүң бир адырын Тывага ажыдарын саналдаан. Шак ындыг эптиг байдалды канчап эрттирер боор. Ынчангаш Тываның Баштыңы-биле дугуржулганы кылгаш, маңаа ындыг төп ажыдарынга кандыг негелделер барын өөренип көрүп эгеледивис. Төпке тааржыр оран-саваны элээн үр дилеп келдивис. Аңгы-аңгы черлерни көрүп турдувус. Амгы үеде республикага мындыг төптүң хереглели улуг. Бистиң чаңгыс чер чурттугларывыс аразында 20 муң ажыг кижи кадыының аайы-биле ону хереглеп турар. Протезти кылдырар, септээр акша-хөреңгини социал фонд таварыштыр үндүрүп бээр. Ол ышкаш “Ада-чурт камгалакчылары” күрүне фондузу база бодунуң ээлчээнде дузалажып турар”.
“Азия” ортопед төвү чөпшээрел бижиин ап алгаш, улаштыр катап тургустунулгага херек дериг-херексел садып алыр сорулгалыг. Ол ышкаш протезке кылаштап өөренир школа база ажылдап турар. Ында кылаштап өөрениринге эптиг байдалды тургускан. Ылаңгыя чаа кылаштап өөренип турар улуска кончуг берге. Оларны өөредип, дузалажыры чугула.
Чыжыргана СААЯ.
Буян Ооржактың тырттырган чуруктары.
“Шын” №80 2024 чылдың октябрь 19