Ада-иевистен аңгыланып, өг-бүле тудуп, суур баары арга-арыг уннай агып баткан Чаа-Хөл хемниң бети уну эрик дургаар сүрүшкек, эрткен чүс чылдарның тозан чылдар үезинде беш-алды хире шевергин туттунган бажыңнарның чурттакчы чону: көктүг-шыктыг делгем шөлге мал-маган тудуп, огород-шөлдүг ногаа аймаа ажаап ап, чонувус-биле бот-боттарывыс бар-чогувусту алчып-бержип, эптиг-найыралдыг эдержип чурттап чордувус ийин.
Бажыңывыс адаа ужунда совхозтуң салбыр эргелекчизи даргавыс баштаан, үстүвүсте ийи квартиралыг бажыңда бухгалтер база ат-алдарлыг механизатор, ортаакы шөлге көдээ совет даргазы, ынчаар-ла төрел бөлүк аймаа чурттап чордувус. МЧАЭ-ден эгелээш, колхоз-совхозтуң баштайгы бөлүп чыгганы, колхозтуң өнчүзү боор, өшкү-хойну кырыгыже чедир ажаап-тежээп чораан ада-иевиске берген бажыңынга, ажы-төлү, аңаа өзүп-доругуп үнген уявыс ол-ла болгай!
Үе-шагның кайы-даа үезинде малчын улуска дыштаныр шөлээ бар эвес, эң берге үези чазын хой-өшкүнүң төрүүр үезинде чаш уруг ажаап-тежээри-биле дөмей. Төрел-дөргүл улус бот-боттарының демниинден хамааржыр дээрзин чажывыстан тура көрүп өстүвүс. Чажырып канчаар, дуңмаларым кажаа иштинге удуй берген-даа чыткылаар, чаш анайлар кырлап, аскы-мурнун чылгай-даа бергилээр, харын-даа олардан оюн эрексээр.
Часкы үеде херээжен улус байырлалының база өшкү-хой оолдаашкынының кидин түлүк үезинде кажаа алды коптарар чаңчыл бар. Кыштаг суурдан ырак эвес оозу эки. База-ла дем херек. Үстүкү класстар башкызы Товарищтай Сарыг-оолович үш-дөрт хире шыырак оолдар эдертип алгаш, шефтеп, көржең коптаржып чедип кээрин утпас кижи. Көржең коптарар ол хүн – улуг байырлал эрттиргени-биле дөмей. Кышка белеткээн үүже бузар, Март 8-тиң бүдүүзү-даа. Улуг улуска езулал эрттирер. Ак баштыг шампан баштаан янзы-бүрү конфета-чигир аймаа дээш чүнү чок дээр! Ол-ла чай чок кадында хоочун башкывыстың улус каттырткан-хөглеткен чугаазын дыңнап, кижиниң сеткил-сагыжы көдүрлүп, могап-шылавас-даа, дам изиг-изиг ажылдап турар чүве-ле болгай. Соңгаарга өөренип тургаш, самбо секциязынга барып, ооң аргалары мындыг боор чүве деп, чайжок кадында аңаа эккелген оолдарынга бо-ла айтып, шимчээшкиннер көргүзүп турары база бар болгай.
Кызылга бир болган маргылдаага Батый Кенеш-биле иелээ ол аргаларны көргүзүп, тайылбырлап турганын бо-ла сактып кээр мен. Батый судьялап-даа турар чүве. Каяа-даа хүндүлээривис, ававыстың чаңгыс чер чурттуу болгаш, чүгле кышкы-часкы үеде эвес, күзүн сиген кезилдезиниң үезинде Кужур-Арыг алаагынга кымны-даа мурнай кадыырын эгин ажа салып алган, бо-ла каткы-иткилиг, бир холун өрү сунуп алган, «экиилээн-мендилээн» кээри сагыжымда артып калган. Ооң чүгле ажылдаарын эвес, каттырынчыг чугаа-соодун четтикпейн манаан улус амырай-ла бээрлер...
Ол үеде кудумчуга арага-дары ижип алгаш, эки-бак аажы-чаңын көргүзе бээр кижилер, башкызының көзүлген черинден дезип чоруй баарлар-дыр деп, чоннуң чугаазын чаңгыс эвес дыңнаан мен.
Маадыр-оол АРТАА.
“Шын” №95 2023 чылдың декабрь 13