Сергей ПЮРБЮ, Тываның улустуң чогаалчызы
КЫЗЫЛ КОШ
Кашпалдарның булут шыпкан хөректерин
Шимеп турар кожаа ышкаш одуругга
Хайнып чыдар шапкын хемнер эриктерин
Чире чүткүп, мөөп турар кежиглерге
Хоолаан хаттың, мөөрээн сугнуң даажын өттүр
Хостуг өткүт ырның үнүн дыңнап чордум.
Эрес карак арнын каастаан, кожун четкен
Эңме-санчок эрткен чонга ужураштым.
Чорук чорааш, кадыр туруг кыры-биле
Кошту баштаан, кызыл тукту бедик туткаш,
Чоруп орган доруг аъттыг оол-биле
Кожаланчып чедип келгеш, мендилешкеш,
Сыра болган хөнү, күдер сынын көрүп,
Сыын ышкаш үнүн дыңнап чоруп ор мен.
– Кайыын үнген, кандыг этти чүдүрүп каан,
Каяа чедер кожул бо? – деп, айтырган мен.
Кызыл тугун үзеш кылгаш, хая көрнүп,
Кырны дургаар кымчы-биле айыткаштың:
– Арат чоннуң араатаны бассын дээштиң,
Ада-чуртче, төрээн Кызыл Шерииндиве
Өргүп сунган улуг чаагай ынакшылы
Өртээ турбас белээ-дир – деп харыылады.
Эрниң холун дыңзыг туткаш, чорувуттум,
Эрес шырай сагыжымда артып калды.
Чиндигир көк далай ышкаш ховуларда
Улай дискен чинчилер дег тевелерде,
Чиңгир ногаан торгу ышкаш шынааларда
Ужуп чанган дуруяа дег тергелерде
Хову, шынаа сырынынга үдеттирген
Коңгулуурнуң даажын дыңнап, чортуп чордум.
Эрес карак арнын каастаан, кожун четкен,
Эңме-санчок эрткен чонга ужураштым.
Согун ышкаш ийи бора кожуп алган,
Кошту баштаан, кызыл тукту бедик туткан,
Чокпак салы хадып турар кырган-биле
Кожаланчып чедип келгеш, мендилешкеш,
Дөлем делгем, орден каастаан хөрээн көрүп,
Төөгүлүг домаан дыңнап чортуп ор мен.
– Кайыын үнген, кандыг этти чүдүрүп каан,
Каяа чедер кожул бо? – деп айтырган мен.
Далаш чокка дескиндир көрдүнгештиң,
Дазыл баштыг даңза-биле айыткаштың:
– Арат чоннуң араатанны бассын дээштиң,
Ада-чуртче, төрээн Кызыл Шерииндиве
Өргүп сунган улуг чаагай ынакшылы,
Өртээ турбас белээ-дир – деп харыылады.
Чоржакталган холун туткаш, чорувуттум,
Чоргаар ирей сагыжымда артып калды.
Арат чоннуң өөрүшкүлүг сунган белээн,
Алдын чыжыр эртинеден артык чүъгүн
Хүрештерге шүглүп үнген, алдар ээлээн
Хүндүлүглер дынын тудуп, ажаап чораан.
Кырлаң ажыр көстүп кээрге, орук дургаар
Аал-ла болган чечек тудуп, уткуп турду,
Кыска дыштың дургузунда чугаалашкаш,
Аъттанырда, алгап-йөрээп үдеп турду.
1942