Өлүмнү каткы-биле тиилээн

Даштыкы журналист Норман Казинс каттырып, хөглеп чоруур кижи үр чурттаар болур дээрзин бодунуң чижээ-биле делегейге сурагжаан. Ооң эмчизи Эдуард Хитциг ону документ ёзугаар бадыткап шинчилээн.

Сөөк сиирлериниң баксыраан (коллагеноз) түңнелинде, Норман Казинстиң мага-боду ыяш ышкаш сыраланып, чемненир дээш аксын безин ажыдып шыдавас апарган. 500 коллагенозтуг кижи аразындан чүгле 1 кижи дириг үнүп болурун эмчи Хитциг аңаа чугаалаан. Чыда өлүр чылан эвес дээш, Норман бестер системазы күштүг ажылдап эгелээрге, организм аарыглар-биле боду тулчуп эгелээр дугайында эмчиниң арга-сүмезин сактып келген.

Эртемденнерниң хайгааралы-биле, коргуушкун, муңгарал болгаш депрессия үезинде бүүрек бестери стресс гормоннарын – адреналин болгаш норадреналинни үндүрүп эгелээр. Олар хан дамчыштыр бүгү организмче тарап эгелээш, кадыкшылга хораны чедирер.
Багай эмоциялар бестер системазын баксырадып, аарыглар тывылдырар болза, эки эмоциялар бестерниң ажылдаарын экижидип, аарыглар-биле тулчур деп түңнелге кээп, Норман каткы дузазы-биле эмненир деп шиитпирлээн. Япония, Китай болгаш Индияда каткы-биле эмненирин эмнелгелерниң программаларында киирип, ооң дузазы-биле кадыкшылы экижип турар таварылгалар дугайын Норман Казинс билип алган. Индияда М. Кантария деп эмчи каткы-биле чүгле муңгарал-саймаарал эвес, а астма, өкпе болгаш чүрек аарыгларын эмнеп болур дугайын бадыткаан. Японияда эмчилер өкпе аарыгларын, француз болгаш англи эмчилер нерв аарыгларын каткы-биле эмнеп турарын шынзыткан.

Н.Казинс эмнелгеден үндүр бижиткеш, аарыының дугайында сагынмас дээш, аалчылар бажыңынга турумчуп алган. Аңаа чүгле Хитциг эмчизи дузаны кадып келген. Арткан эмчилер Н. Казинсти сегиир бүзүрел чок деп санап турганнар. Казинс өрээлинге кино көөр экран база эң-не каттырынчыг фильмнер болгаш номнарны эккелдиртип алган.
Баштай 10 минута иштинде албаданып каттырган соонда, аарыырын намдадыр сыккыртыр эм чокка ийи шак иштинде дыштыг удаан. Ооң чанынга дузалакчызы фильмнерни кыпсып, номнарны номчуп берип турган. Н.Казинс хүннүң-не 6 шактан эвээш эвес карактарын хапыйтыр каттырар турган. Хүннер эрткен тудум, аарыының эмнерин болгаш удудар эмнерни ижерин соксаткан. Бир ай эрткенде, салааларында боошкун ышкаш мөчейип үнүп келген сиирлери бичиилээш, салаалары шимчеп турар апарган. Ийи ай эрткенде, орунунга шимчеп турар болу берген. Элээн айлар эрткенде, орунундан ол боду туруп келген. Ол бүгү Н. Казинске ёзулуг хуулгаазын тоол болган. Эмчилерниң хөй кезии ону сегип үнмес, чүгле сөөлгү хүнүн манаар деп түңнээн болгай.

Айлар эрткен тудум, ооң сөөктериниң шимчээшкиннери экижип, дискектеринде болгаш бир талакы эктинде бичии аарыыр чүүлден өске, оон арткан сөөктеринде аарыглар читкен. Улуг тенниске ойнап, аът мунуп, мойну-биле оң-солагай талаларже хостуг эглип, шимчеп турар апарган. Н. Казинсти шуут-ла кадык апарган деп болбас. Медицина термини-биле алырга, ону компенсация азы ремиссия дээр. Ынчалза-даа Казинстиң эмнеттинмес аарыгны каткы-хөг дузазы-биле тиилеп алганын Хитциг эмчи шын дээрзин бадыткаан.

10 чыл эрткенде, Н. Казинс душ болуп, ооң сегип үнеринге хензиг-даа идегевейн турган эмчизинге таваржы берген. Эмчи ооң дириг артканынга аажок элдепсинип, холун тудуп мендилежирге, кажан-бир шагда хол көдүрер хамаанчок, сегип үнери-даа чөгенчиг кижи ооң холун дыңзыг тутканындан, арны безин дырыжа берген.
Норман Казинс 78 харга чедир чурттаан.

/ А. ДОНГАК белеткээн.

"Шын" 2023 чылдың апрель 1 №23

#Шын #Тыва #АякШай #Каткы #