Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг биле «Цзыцзинь даг-үлетпүр корпорация (Zijin Mining)» ПАО кыдат компанияның төлээлери ажыл-албан аайы-биле Тываның Чазаанга ужурашкан. Тывада шупту үндүрүг орулгаларының 9 хуузун (2024 чылда – 1 млрд 454,7 сая рубль), азы эң хөй үндүрүгнү төлеп турар «Лунсин» даг-болбаазырадылга компаниязы-биле кады ажылдажылганың чаа дугуржулгазынга атты салганнар.
«Цзыцзинь Майнинг» компанияның президентизи болгаш директорлар чөвүлелиниң оралакчы даргазы Цзоу Лайчан корпорацияның албан ёзузунуң туружун илередири-биле Тывага боду чедип келген. «Лунсин» компания доктаамал, үргүлчү ажылдаар ужурлуг деп, ниити болгаш чаңгыс аай шиитпир хүлээп алдынганын ол дыңнатты»— деп, Владислав Ховалыг кыдат партнерлар-биле ужуражылга соонда дыңнаткан.
Ийи неделя бурунгаар «Лунсин» КХН-ниң удуртулгазы 2025 чылдың июнь 1-ден эгелеп комбинаттың ажылын соксадыр дугайында дужаалды үндүргенин сагындыраал. Тываның Чазаа медээни алгаш, корпорацияның удуртулгазы-биле дарый харылзажып, регионнуң 1000 хире чурттакчыларының салым-чолунга салдар чедирип турар шиитпирни катап көөрүн дилээн.
Ужуражылга үезинде кыдат тала ооң мурнунда үнген документини солуур дугайында чаа дужаалга бөгүн ат салдынарын чугаалаан. Май 1-ниң медээзи-биле алырга, 1245 кижи комбинаттың ажылын хандырып турар, 957 кижи – тус черниң чурттакчылары.
Улаштыр Тыва Республиканың Чазак Даргазының оралакчызы албан-хүлээлгени күүседип турар Айдыс Сынааның удуртулгазы-биле, Тываның сайыттар кабинединиң деңнелинге эрткен ужуражылгада, дугуржулганың пунктуларын боттандырар аргаларын тодаргай сайгарып көрген.
Чаарттынган документ езугаар, бүдүрүлге бодунуң орулгазының кезек чамдыызын социал төлевилелдер күүселдезинче угландырарын хүлээнген.
Чедип алдынган дугуржулга-биле Кызыл-Таштыгның полиметалл чыдынын шиңгээдип турар «Лунсин» компания 2025 чылда Тожу кожууннуң төвү – Доора-Хем суурга 160 олуттуг уруглар садының тудуунче кирер.
Ажыл херек кырында апрельде-ле эгелээн, «Лунсин» уруглар садын тударынга төлевилел-санаашкын документилерин белеткээр специалистерни хөлезилеп, чер участогунуң талазы-биле айтырыгларны шиитпирлээн. Келир үениң тудуунга инженер ажылдары бо чоокку үеде эгелээр.
«Лунсин» компаниязы уруглар садындан аңгыда, Тожуну республика-биле харылзаштырган, 102 километрге шөйлү бээр «Бояровка – Доора-Хем» автоорук участогун тудар. Компания эге школа тудуун акшаландырарынга чөпшээрешкен, Тожунуң ивижилеринге гуманитарлыг ачы-буян чедирилгезин ам-даа уламчылаар. Оон аңгыда, бүдүрүлгениң акша-хөреңгизи-биле регионалдыг ушу федерациязының ийи тренеринге шалың акшазын төлеп, ооң өөреникчилериниң ушуга Бүгү-российжи болгаш делегей маргылдааларынга киржир чарыгдалдарының чамдыызын дуглаар.
Чаа дугуржулганың ачызында даг-тывыш үлетпүрүнге кадрлар белеткээр талазы-биле республика Чазаа биле «Лунсин» компанияның аразында кады ажылдажылга экижиир. Компания кол угланыышкынныг өөредилге черлеринге тускай сорулгалыг өөренир абитуриентилер чыылдазын чылдың-на чорударын хандырарынга чөпшээрешкен. «Лунсин» бодунуң бүдүрүлгелеринге херек мергежилдерге ажылчыннар штадын четчелээринге Тываның чурттакчыларын 60 хуу чедир алырын хүлээнген.
Ийи таланың дугуржулгазының дыка хөй пунктулары ооң мурнунда керээлерде кирип турган болгаш, билдингир. Чижээ, республиканың Чазаа биле компания дагжы мергежилдерге специалистер белеткээринге элээн каш чылдарда кады ажылдаан. Кады ажылдажылганың ачызында, бөгүнде «Лунсин» бүдүрүлгезинде ажылдап турар шупту кижилерниң 76,6 хуузу азы 924-ү республиканың база Тожунуң чурттакчылары болуп турар.
Компания үш чыл бурунгаар Кызыл-Таштыг даг-болбаазырадылга комбинадындан продукция сөөртүрүнге ажыглаар «Кызыл – Сарыг-Сеп» автооруунуң эде тудуушкунунче боттарының акша-хөреңгизин берген. «Лунсин» — «Тайга» хаак комплекизиниң инвесторларының бирээзи.
Тываның Чазааның хүлээлгелерин база дугуржулгада көрген. «Лунсин» компанияга хамаарыштыр янзы-бүрү чиигелделерни болгаш онза эргелерни хүлээндирер аргалар бар. ТР-ниң Экономиктиг хөгжүлде яамызының эксперттериниң бодалы-биле алырга, капитал салыышкынны камгалаар болгаш деткиир дугайында дугуржулганы чарары эң дээштиг болур. Ол инвесторга төлевилел боттандырылгазының хуусаазынга үндүрүглер ставкаларын өскертпес дээн ышкаш эрге-хоойлу шөлүнге магадылалды бээр. Капитал салыышкынын камгалаар болгаш деткиир дугайында дугуржулга компанияның ажылдаар байдалдарын баксырадып болур эрге-чагырга шиитпирлеринден ону бүрүнү-биле камгалаар.
Ужуражылганың киржикчилери керээниң тодаргай пунктуларын күүседиринге харыысалгалыг ийи таланың ажылчын бөлүүн болгаш ажылдакчыларын тургузар деп дугурушкан. Ажылчын бөлүктер төлевилел аайы-биле ажылдап кылган «орук карталары» езугаар ажылдаар.
А. МОНГУШ.
А. ЕНЗАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
“Шын” №19 2025 чылдың май 22