Июль 17-де Ада-чурт камгалакчылары фондунуң регионда салбырынга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг тускай шериг операциязының киржикчилери-биле ужурашкан. Ол ышкаш балыгланган хоочуннарга чүгле хол-биле башкарар тускай автомашиналарның дүлгүүрлерин тывыскан.
Ужуражылга онза ёзулалдан эгелээн. Дайынчы даалгалар күүседип тургаш, эрес-дидим болгаш чаныш-сыныш чок чоруун көргүскен 11 дайынчыга хөрек демдектерин Тываның Баштыңы тывыскан. Оон аңгыда ужуражылга үезинде маадырлыг дайынчыларга деткимче хемчеглеринге хамаарышкан айтырыгларны көдүрген. Шериглер техниктиг дериг-херексел болгаш оңгул-чиңгил черлерге халдыр бедик автомашиналар чугула херек дээрзин демдеглээннер.
«Дайынчыларывыс тускай шериг операциязының даалгаларын аңгы-аңгы угланыышкыннарда болгаш шериг кезектеринде күүседип турар. Ынчангаш национал байырлалывыс Наадымның бүдүүзүнде маңаа, төрээн черивиске, чыылган бис. Немелде техниктиг дериг-херекселдер дугайында чугаалаштывыс. Эрес-дидим оолдарывыстың дилеглерин күүседирин кызыдып турар бис. Ужуражылганың бир кол эчис-сорулгазы гуманитарлыг чүъктү чыыры” – деп, Владислав Ховалыг демдеглээн.
Оон аңгыда дроннар, квадрокоптерлер болгаш радиоэлектроннуг херекселдер фронтуга херек. Республиканың удуртукчузу ук дилегге хамаарыштыр чогуур даалгаларны берген.
Байырлыг хемчег ТШО-нуң хоочуннарынга транспорт дүлгүүрлерин тыпсыр ёзулал-биле уламчылаан. SWM G01 база OlD-1 маркалыг (Калининград хоорайга чыып кылган) ийи машинаны хоочуннарга берген. Хол-биле башкарар транспорттарны «Ада-чурт камгалакчыларының» фондузу аар кемдээшкин алган хоочуннарга реабилитацияның бир аргазы кылдыр берип турар. Хол-биле башкарар машиналарны техниктиг реабилитация дериг-херекселдериниң даңзызынче киирер деп фондунуң санал-оналын Россияның Президентизи Владимир Путин деткип, бүгү чуртта боттандырып эгелээн. Ындыг машиналар балыгланган дайынчыларга дыка эки психологтуг салдарны чедирер. Бодунуң чоок кижилерин аай-дедир сөөртүп, ол ышкаш өскелерниң дузазын манавайн, боттарының хууда айтырыгларын автомашинаның дузазы-биле шиитпирлеп ап шыдаптар аргалыг боор.
Ол тускай транспорттуң бирги эдилекчилериниң аразында “Эрес-дидим чорук дээш” хөрек демдээ-биле шаңнаткан маадыр – Төмүр Дажы. Ол ийи ажы-төлдүң адазы. ТШО-га киржир бетинде Тываның даг-руда компаниязынга ажылдап чораан. Ол 2023 чылдан эгелеп төөгүлүг «Хартыга» агаар-десант батальонунга бедик чедиишкиннерлиг тулчуп турган. Дайынчы частыышкынның түңнелинде аар кемдээшкинниг болган. Ындыг-даа болза ол сула салдынмайн, бедиктерже чүткүп, хүн бүрүде чаа чүүлдерге өөренип турар. Чижээ, май айда ол Абаканга чүгле хол дузазы-биле башкарар машинаны мунуп өөренир курстарны чедиишкинниг эрткен. Ук өөредилге соонда Төмүр Дажының автомашина башкарар шынзылгазынга чаа демдеглел кииртинген.
"Мээң оглум Төрээн чуртунуң мурнунга хүлээлгезин төнчүзүнге чедир күүсеткен, ынчалза-даа арга-шинээ кызыгаарлыг чанып келген. Фондунуң ажылдакчыларынга дүрген болгаш эптиг-демниг ажылы дээш ханы өөрүп четтиргенимни илередип тур мен. Шупту оолдарывыс аваларынга каң-кадык чанып кээрин күзеп тур мен" – деп, Төмүр Дажының авазы Эльвира Дыртый чугаалаан.
Тускай машинаның ийиги эдилекчизи Дмитрий Содунам. Ол “Эрес-дидим чорук” болгаш Жуковтуң медалы-биле шаңнаткан. Дмитрий 1991 чылда төрүттүнген, 2015 чылда 55-ки даг-адыгжы бригада-биле керээни чарган. ТШО-нуң бирги хүннеринден тура Ада-чурттун камгалаан. Ийи ажы-төлүнүң үлегерлиг адазы. 2022 чылда аар кемдээшкиннер алган.
Иелээн арга-дуржулгалыг хоочун чолаачылар. Төмүр Дажы 23 чыл машина башкарар дуржулгалыг, а Дмитрий Содунам – 13 чыл.
Машиналарның дүлгүүрлерин тутсуп тура, Владислав Ховалыг хоочуннарга маадырлыг чоруу дээш бүгү чаңгыс чер чурттугларының мурнундан өөрүп четтиргенин илереткен. Ук транспортту чугула хереглеп турар арга-шинээ кызыгаарлыг ТШО киржикчилери алыр дээрзин ол демдеглээн – чүге дизе чурттуң Президентизиниң дужаалы болгаш тылда чоннуң күзели.
Олча ОНДАР.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
“Шын” №28 2025 чылдың июль 24