Аныяк-чалыы үемде-ле дыка хөй маадырлар-биле амы-хууда таныш чораан мен. Оларга Социалистиг Күш-ажылдың Маадырлары: Александр Каранмаевич Дүрген-оол, Чола Допур-оолович Монгуш, Калдар-оол Хертекович Данзырын, даай-авам Үрүле Шыыраповна Кандан, кат-ием Сарыглар Саятыевна Дамдын-оол дээш оон-даа өске.
Ам маңаа Совет Эвилелиниң Маадыры Чүргүй-оол Намгаевич Хомушку база Социалистиг Күш-ажылдың Маадыры Ооржак Чываажыкович Лопсаңчап-биле кады шайлаанымны сактып көрейн.
1977 чыл. Ынчаарда мен Барыын-Хемчик кожуунга КАИ инспекторунга ажылдап тургаш, Кызылга Иштики херектер яамызынга хуралга келдим. Ол кежээ хурал соонда Кызылда аалчылар бажыңының чанынга Чүргүй-оол Намгаевич биле Ооржак Чываажыковичиге ужуражы бердим. Мооң мурнунда-ла Чүргүй-оол Намгаевичини таныыр турган мен. Ынчангаш мен маадырларны улуг хүндүткел-биле «Кызыл» ресторанынче чаладым.
Маадырлар-биле ресторанга кирип келгеш, эң эки, чаагай чемнерин чагыттым. Үр болбаанда маадырларым чемненмишаан, аразында чугаа-соот-даа эгелээн. Чүргүй-оол акый шаанда ачамны эки таныыр болгаш, ооң дугайында меңээ элээн хөөреди: «1942 чылда ачаң фронтуже чорудары-биле ТАР-ның чазаанче дилег киирген. Ынчалза-даа ачаңны бооладып каан «контрреволюсчу», ызыгууртан феодал оглу дээш, чөпшээревээн» – деп хомудап чугаалады.
Ооң-биле катай Чүргүй-оол акый Совет Эвилелиниң Маадыры капитан Түлүш Балдаңович Кечил-оолдуң авазы Хөндергейден Кара даай-авай ачамның иези кырган-авам-биле угбашкылар чораанындан бээр билир болду.
"Кызыл" ресторанынга хөөрешкен маадырларым дыңнап, шайлап олурумда дүнекиниң 24 шак чеде берди. Мен-даа Лопсанчап маадырны кырында каътта аалчылар өрээлинге чедирип кааш, Чүргүй-оол Намгаевичини үдеп, парк таварып, автовокзалче базыптывыс. Кылаштап ора Чүргүй-оол акый төрээн чери Хемчикти, Украинага тулчуушкуннарга киришкенин, 1945 чылда ССРЭ-ниң Дээди Совединиң Президиумунуң чарлыы-биле «Совет Эвилелиниң Маадыры» деп бедик атты алганындан бээр меңээ бирден бирээ чокка чугаалады. Ол чугаа санында-ла мени «дуңмам» дээр, кайгамчык биче сеткилдиг, бөдүүн, чугаакыр кижи чораан.
Чүргүй-оол маадыр-биле парк аксындан дургаар кылашташкаш, автовокзалга келдивис. Ында Тес-Хемниң даргалары Чүргүй-оол Намгаевичини шагда-ла манаан, машиналарының чанында бисче көрүп алган турлар.
Мен-даа Чүргүй-оол акыйның чиик машиназынга олурупкаш, телецентр чанында угбам сугнуң бажыңының чоогунга дүжүп кагдым. Чүргүй-оол акый мээң-биле байырлажып тура: «Меңээ сагыш човава, дуңмам, Тес-Хемге чедир удуп чеде бээр мен» дээрге, а мен: «Байырлыг акый, эки чедип алыңар» дээш, машиназының эжиин оожум хаап кагдым. Ооң соонда Чүргүй-оол акыйга кажан-даа ужурашпаан мен...
Совет Эвилелиниң Маадыры Хомушку Намгаевич Чүргүй-оол 1978 чылда Тес-Хем кожууннуң Берт-Дагга автотранспорт озал-ондаанга таварышкаш, амы-тынындан чарылган. Бо озал-ондактың болган черинге, ынчаардагы Тыва АССР-ниң прокурору мээң акым В.Б. Кара-Сал боду баргаш, истелге кылган.
Тыва фронтучу маадыр оглун ынчаар эрте чидиргени харааданчыг.
Шулуу КАРА-САЛ, Тываның Иштики херектериниң хоочуну.
Чурукту интернеттен алган.
“Шын” №14 2025 чылдың апрель 17