Россия Федерациязының Күш-ажыл болгаш социал камгалал яамызы 2025 чылдың март 19-та № 123н “Малчын" деп мергежил стандартын бадылаарының дугайында” деп дужаалында “Көшкүн оран-саваның ажылдакчызы” деп күш-ажыл хүлээлгезин киирген. Бо хоойлуну Россия Федерациязының Юстиция яамызынга 2025 чылдың сентябрь 1-де бүрүткээн. Үстүнде айыткан дужаал 2025 чылдың сентябрь 1-ден 2031 чылдың сентябрь 1-ге чедир 6 чыл дургузунда күштүг болур.
РФ-тиң Күш-ажыл болгаш социал камгалал яамызының бо дужаалы Күрүне Думазынга хүлээп алган хоойлу эвес. Ол дужаал чүгле 2025 чылдың сентябрь 1-ден 2031 чылдың сентябрь 1-ге чедир чүгле 6 чыл дургузунда күштүг боор-даа болза, көшкүн амыдырал-чуртталгалыг эвээш санныг чоннарның күш-ажыл болгаш социал байдалын экижидеринге салдарлыг бооп болур улуг ужур-дузалыг болуушкун ышкаш кылдыр Соңгу чүк, Сибирь болгаш Ыраккы Чөөн чүк девискээрлеринде биче чоннар хүлээп алган. Чүге дээрге ивижи, малчын өг-бүлениң херээжен ээзиниң аал иштинде хүн бүрүде ажылын РФ-тиң эрге-хоойлу деңнелинге ажыл кылдыр хүлээп көрбейн турган. Россия Федерациязының профессиялар даңзызында, “Көшкүн оран-саваның ажылдакчызы” деп мергежил чок. Ынчангаш ивижи, малчын өг-бүлелерниң херээжен ээлери албан ёзузу-биле ивижи, малчын күш-ажыл эрге-байдалдыг эвес. Ынчангаш оларның күш-ажыл пенсиязын алырының стажын санавас, күрүнеден социал ачы-дуза алыр аргазы чок болуп турганнар. Чүгле кырааны дээш пенсия акшазын алыр, а ооң хемчээли күш-ажыл пенсиязының акшазындан оранчок эвээш.
Бо чидиг күш-ажыл болгаш социал айтырыгның шиитпирлээрин эвээш санныг чоннар чурттап турар регионнарның чамдыызы шенеп турганнар. Чижээлээрге, Ненец автономнуг область биле Магадан облазы “Ивижи ажыл-агыйының дугайында” хоойлуларны хүлээп ап, өг-бүлениң херээжен ээзиниң ажылын албан ёзузу-биле ивижи кылдыр хүлээп алырын оралдашканнар. Ынчалза-даа оларның эгелээшкиннери федералдыг деңнелге деткимчени албайн барган. Бо берге айтырыгны шиитпирлеп болурунуң идегели, “баштайгы хараачыгайы” РФ-тиң Күш-ажыл болгаш социал камгалал яамызының “Малчын" деп мергежил стандартын бадылаарының дугайында” деп дужаалы болган.
Бир эвес үстүнде дужаал шаа барып РФ-тиң хоойлузу апаар чүве болза, “Көшкүн оран-саваның ажылдакчызы” деп күш-ажыл функциязы мергежил эрге-байдалдыг-даа апаар чадавас деп эксперттер санап турар.
Малчын өг-бүлениң херээжен ээзиниң кылыр ажылы хөй. Бир эвес Тываның байдалын алыр болза, херээжен малчын чүгле өг иштиниң ажылын кылыр эвес, мал-маганны азырап өстүреринге дүн-хүн чок киржип турар. Ол дээрге ажы-төл азыраары, аъш-чем кылыры, өг иштин аштап-арыглаары, анай-хураганнар ажаап-тежээри, малга сиген-ширбиил каап бээри дээш оон-даа өске.
РФ-тиң Күш-ажыл болгаш социал камгалал яамызының “Малчын" деп мергежил стандартын бадылаарының дугайында” деп дужаалында “Көшкүн оран-саваның ажылдакчызы” деп күш-ажыл функциязын 2025 чылдың сентябрь 1-ден 2031 чылдың сентябрь 1-ге чедир 6 чыл дургузунда ажыглаар арга бар деп эксперттер санап турар.
“Малчын” («Животновод») профессионал стандарт ёзугаар малчын өг-бүлениң херээжен ээзи («Работник кочевого жилища») 2025 чылдың сентябрь 1-ден күш-ажылдың пенсия стажын хоойлу-дүрүм ёзугаар санадып алыр, саатталган болгаш божааны, божаанының мурнунда болгаш соонда шөлээзи, аараан дээш пособие акшазын, соңгу чүкте ажылдап чоруурунуң хуулар акшазын, күш-ажылдың шөлээ акшазын дээш Россия Федерациязының хоойлу-дүрүмүнде көрдүнген шупту чиигелделерни алыр эргелиг апарып болур.
Ивижи, малчын өг-бүлелерниң херээжен ээлери “Малчын” («Животновод») профессионал стандарттың «Көшкүн оран-саваның ажылдакчызы» күш-ажыл функциязын ажыглаар эргелиг болзун дээш, ивижи болгаш малчын көшкүн ажыл-агыйлыг, амыдырал-чуртталгалыг 34 биче чоннар чурттап чоруур Россияның 26 регионунуң эрге-чагыргалары бо талазы-биле хоойлужудулга ажылдарын чорудар ужурлуг. Оларның чамдыызында ындыг ажыл чоруп эгелээн. “Ненец автономнуг округтуң чамдык хоойлуларынче өскерилгелерни киирер дугайында” хоойлуну Ненец автономнуг округта 2025 чылдың сентябрь 26-да хүлээп ап, “Малчын” («Животновод») профессионал стандартты бо регионда күштүг болдурган.
Тыва Республиканың экономиказының кол адырларының бирээзи мал ажыл-агыйы. Көшкүн малчын амыдыралдың дазылы Тывада ам-даа быжыг бооп артпышаан. Ынчалза-даа ол дазыл чоорту кошкап эгелээн. Өг-бүлениң чүгле эр ээзи малчыннап, чааскаан аалга турар байдал Тывада тыптып келген. Россия Федерациязының Күш-ажыл болгаш социал камгалал яамызының “Малчын" деп мергежил стандартын бадылаарының дугайында” деп дужаалында “Көшкүн оран-саваның ажылдакчызы” деп күш-ажыл функциязын ажыглаар арга республикага тургустунар болза, малчын өг-бүлелерге улуг деткимче болур ийик.
Ш. МОҢГУШ.
Чурукту интернет четкизинден хоолгалаан.
“Шын” №46 2025 чылдың ноябрь 27