Июль 22 – Бүгү делегейниң мээ хүнү. Ол мээниң кадыкшылының дугайында билиглерни бедидер болгаш кижиниң ниити байдалынга ооң чугулазын билиндирер сорулгалыг тургустунган. Бо хүн бүдүн мага-боттуң ажылдаарын харыылап турар кол органывысты камнаары кайы хире чугула дээрзин сагындырып турар.
Мээ дээрге бистиң бүгү бодалдарывысты, сагыш-сеткиливисти, шимчээшкиннеривисти болгаш мага-бодувустуң ажыл-чорудулгазын башкарып турар кайгамчыктыг кезек-тир. Мээниң кадыкшылындан чүгле мага-боттуң эвес, а сагыш-сеткилдиң кадыкшылы база хамааржыр. Мага-ботка шимчээшкинниң эвээжи, шын эвес чемненири, стресс, уйгу чедишпези бистиң мээвистиң кадыынга багай салдарны чедирип болур.
Шын чемненилге мээниң кадыкшылын камгалаарынга кол рольду ойнап турар. Омега-3 деп үстер-биле, антиоксидантылар болгаш витаминнер-биле байлак чемнер угаан-медерелдиң ажылдаарын экижидер болгаш мээни белен кырытпас. Мээниң ажылдаарынга күш-ажыл, мага-боттуң шимчээшкини база чугула. Сула шимчээшкиннерни доктаамал кылып турар болза, хан эргилдезиниң экижээнинден мээже кислород хөй кирер.
Сагыш-сеткилдиң кадыкшылы база чугула рольду ойнаар. Стресс, депрессия болгаш дүвүрелдер мээниң ажылдаарынга багай салдар чедирип болур. Медитация, йога дээн ышкаш аргалар стрессти чайладырынга болгаш ниити кадыкшылды экижидеринге дузалаар.
Бүгү делегейниң мээ хүнү дээрге канчаар чурттап чорууруңарны сайгарып, мээниң ажылдаарын экижидеринге кандыг өскерлиишкиннер кылып болурун боданыр арга-дыр. Бөдүүн сүмелерни сагыыры сагыш-сеткиливисти арыг тударынга болгаш ниити кадыкшылывыска улуг салдарлыг. Мээниң кадыын кадагалавышаан, бүгү мага-бодувустуң кадыкшылын быжыглап турар бис.
Ону, кандыг-ла бир дериг-херексел дег, шын карактап хайгаараары чугула. Ол тергиин эки ажылдазын дээш, эки ажаап-карактап, таарымчалыг байдалдарны тургузар апаар.
Мээниң кадыкшылын камнаар аргаларның бирээзинге доктаамал өөренири хамааржыр. Номчуттунары, чаа чаңчылдарга азы дылдарга өөренири, тывызыктар тывары болгаш угаан-медерел ажылдадыр оюннар ойнаары нейроннарның аразында харылзаазын быжыктырып, кижиниң боданырын экижидер. Олар колдуунда чаа нейроннарның тургустунарынга болгаш угаан-медерелдиң ажылдаарын экижидеринге дузалаар.
Эш-өөр болгаш чоок кижилери-биле харылзажыры, хөй-ниити хемчеглеринге киржири, янзы-бүрү темаларны сайгарып чугаалажыры мээниң байдалын эки тударынга ажыктыг. Ниитилел-биле харылзаа сагыш-сеткилдиң байдалын эки тудар, а харын-даа мээниң ажылдаарын экижидер.
Уйгуну шынарлыы-биле чедир удуп ап турарга, мээниң кадыкшылынга чугула рольду ойнаар. Кажан кижи удуп чыдырда, мээ катап тургустунуп, күш кирип, хоралыг бүдүмелдерден арыгланыр. Уйгу чедишпеске, кижиниң кичээнгейи кошкаап, чүве сактып алыры баксыраар, янзы-бүрү аарыглар тыптырының айыылы база улгадыр.
Медитация кылыры болгаш кичээнгейлиг болуру мээниң ажылдаарын элээн экижидер дээрзин эртемденнерниң дуржулгазы көргүскен. Бо арга-дуржулга стрессти эвээжедиринге, кичээнгейни бедидеринге дузалаар болгаш мээниң чамдык черлерин калбартпышаан, ооң тургузуунга өскерлиишкиннер тывылдырар аргалыг.
Бо бүгү бот-боттарының аразында харылзаалыг болгаш, мээниң кадыын быжыглаар бүгү талалыг арганы тургузуп турар. Бодунуң байдалынга кичээнгейлиг, амыдыралда идепкейжи болгаш эки талаже өскерлиринге белен болуру “мээ” деп чугула органның ажылдаарынга эң-не эки байдалдарны тургузуп турары-дыр. Бодунуң мээзинге хумагалыг болуру келир үеде чуртталганы шынарлыг болгаш идепкейжи болдурары болур.
Чыжыргана СААЯ белеткээн.
Чурукту интернет четкизинден алган.
“Шын” №28 2025 чылдың июль