Тывада орук-транспорт озал-ондааның саны чүге эвээжевейн турарыл, орукка чурум хажыдыышкыннары чүге үргүлчүлеп турарыл деп айтырыгны бодунга салбайн чоруур кижи чок боор. Сөөлгү үеде ОШАЧКИ ажылдакчылары база ынаар кичээнгейни күштелдирип эгелээн.
Документилерниң дөзүн хынаптар арганың тыптып келгени-биле ОШАЧКИ ажылдакчылары чолаачыларның документ-саавырын үндезини-биле хынап эгелээрге, дыка хөй кижилерниң машина-балгат башкарар эргезиниң дөзү чок дээрзи илерээн. Кысказы-биле чугаалаарга, садып алган документилер. Ындыг “меге” чолаачылар автошкола-даа дооспаан, транспорт башкарарынга шылгалдалар безин дужааваан, орук шимчээшкининиң дүрүмнеринге безин өөренмээн болуп турар.
Кандыг-даа машина-балгатка ажаалда херек, өйлеп-өйлеп карааның чырыын безин өйлээр дээрзин билбес, чүгле руль долгап билир болган. Башкарылга культуразы деп чүве шуут чок. Оларның буруузу-биле өлүм-чидимниг болуушкуннар республиканың оруктарынга бо-ла болуп турар. Ынчангаш хыналда-хайгаарал органнары чолаачыларның машина башкарар документилериниң дөстүг, дөс чогунче кичээнгейни күштелдирген. Ооң түңнелинде элээн хөй садып алган меге документилерлиг кижилер илереттинген. Меге документилер садыглаашкыны Тывада бир-ле орулгалыг бизнес апарган, пресстеп каан сиген саналдааны-биле дөмей. Бо талазы-биле ачы-дуза чедирип турарының дугайында чарлалдарны соцчеткилерде чажыртынмайн салып алган олурар апарган. ИХЯ-ның парлалга албанының материалдарында ук бизнестиң бисте кайы хире калбарганын көргүзүп турар.
Меге документилер бизнези-биле, руль артынга арагалаар чорук-биле демиселди күштелдирип, башкарылга культуразының деңнелин бедитпээн шаанда орук-транспорт озал-ондактарының саны кайыын эвээжээрил.
Шаанда “Д” категориязын дужаап алыры кайы хире берге турган ийик. Ол чокта пассажирлер сөөртүлгезин, автобус башкарарын чөпшээрээр эвес. Негелде ол хире шыңгыы турган, чүге дизе ол бүгүнүң артында кижилерниң амы-тыны, айыыл чок чоруу турар. Бүгү назынында чолаачылап келгеш, “Д” категориязын дужаап шыдаваан улус база турар. Ам көөрге, думаа-халаң чүвелер безин пассажирлер сөөртүр автобус, Газель мунуп алган чоруурлар. Орук-транспорт озал-ондактары, аңаа өлген кижилерниң саны көвүдээн деп халактап олурбайн, ону болдурбазынче угланган баш бурунгаар хемчеглерни ап, ооң алыс дөзүнче, чылдагааннарынче көөр болзувусса эки. Эргиниң чамдык үлегерлиг арга-дуржулгаларынче эглиривис күзенчиг.
Сөөлгү үеде ИХЯ-ның парлалга албанының медээлеринден алырга, меге документилерлиг чолаачыларны бо-ла илереткен болур. Туттурган кижилерниң өчүүнден алырга, ону социал четкилерде чарлалдар таварыштыр садып алган болуп турар. Колдуунда 300 муң деп сан-чурагай адаттынып турар. Машина башкарар эргениң өртек-үнези ол хире деп олар чажырбайн чугаалап турарлар. Документилерниң дөзүн хынап, оларның шын азы шын эвезин ылавылаптар арга-шинектиң көстүп келгени, ОШАЧКИ ажылдакчыларының ажылын көскүзү-биле чиигеткен. Ындыг турбуже бо ажылды ам-даа күштелдирери чугула. Чүге дизе пассажирлер аргыштырылгазы дээрге чүнүң-даа мурнунда кижилерниң амы-тыны-биле холбашкан айтырыг-дыр. Маңаа кандыг-даа чиигелделер турбас ужурлуг.
Артур ХЕРТЕК.
“Шын” №10 2024 чылдың февраль 10