Июнь 4-те регионнуң Күрүне автоинспекциязынга парлалга конференциязы болуп эрткен. Аңаа назы четпээн уругларның киржилгези-биле орук озал-ондааның болуп турарының дугайында чугаалашкан.
Конференция мурнунда Орук шимчээшкининиң айыыл чок чоруунуң күрүне инспекциязының (ОШАЧКИ) ажылдакчыларынга эзирик чолаачылар илередип тыварынга дузалашкан сагыш човангыр кижилерни база шаңнап-мактаан. Оларның серемчилелиниң болгаш хамааты туружун тудуп билириниң ачызында болгу дег орук озал-ондактарын болдурбайн барган.
Ындыгларның бирээзи Кызылдың 5 дугаар гимназиязының өөреникчизи Дойнур Дөмүр-оолдуң эзирик чолаачылар тударынга дузалашканы өөрүнчүг.
“Апрель 25-те дүнекиниң 12 шакта ачам-биле кады гаражтан бажыңче чанып бар чыткан бис. Ангар бульвары кудумчузунуң 8 дугаар бажыңының чанынга ак машина келгеш, турган машинаны үстүрүпкеш, дезип бар чыткан. Ону көрүп кааш, чыпшыр четкеш, автомобильди доктаадыптым. Чолаачы үнүп келирге, эзирик дээрзин дораан билдим. Ооң соонда ачам-биле кады ОШАЧКИ ажылдакчыларын кыйгырыптывыс. Олар кээп турда, база бир эр кижи кылаштап келди. Аксы чыттыг, чугаазы долгажып турар боорга, база эзирик деп билдим. Бичии болганда ол машинага олурупкаш, халдып үнүпкен. Ону эскерип кааш, автоинспекторларга чугааладым. Автоинспекторлар-биле кады сүрүп чеде бээривиске, машиназындан дүшкеш, дезипкен. ОШАЧКИ ажылдакчызынга эзирик чолаачыны тударынга дузалажып бердим” – деп, Дойнур Дөмүр-оол чугаалаан. ОШАЧКИ ажылдакчылары Дойнурга четтиргенин илередип, моон-даа соңгаар буянныг ажылдарны кылып чоруурун күзеп, келир үеде коллегазы болуп чедип келиринге идегелин илереткен.
Ооң соонда чоокта чаа ОШАЧКИ-ниң Уруглар камгалалының хүнүнге тураскаадып эрттиргени “Айыыл чок чашкы үе” деп фото-чурук мөөрейин түңнеп, шаңнап-мактаан. Республиканың чаштары болгаш элээдилери чурттакчы чонун орук шимчээшкининге назы четпээннерниң айыыл чок чоруун хандырарынче хей-аът киирер фото-чуруктарны чоруткан. Мөөрейниң тиилекчизин «Babyboss» садыындан машинага бичии уруг быжыглаар кресло-биле шаңнаан. Ол ышкаш ОШАЧКИ-ниң эрттирген мөөрейлеринге хоорайның чамдык автошколалары деткикчилеп, оларга өөренир сертификаттарны тыпсып турарлар.
2025 чылдың беш айының дургузунда автомобиль башкарып чораан 100 ажыг назы четпээн уругларны туткан. Оларның аразында эзирик машина мунуп чорааннары база бар.
Бо үе дургузунда назы четпээннерниң киржилгези-биле болуп турар орук озал-ондактары барык 74 хуу өскен. Ылаңгыя Кызыл кожуунда ол айтырыг кончуг нарын болуп турар. Ооң-биле кады чүгле сөөлгү айда безин Күрүнениң автоинспекция ажылдакчыларынга туттурган назы четпээн чолаачылар саны үш катап көвүдээн.
“2025 чылдың 5 айының дургузунда автоинспекторлар 109 назы четпээннерни машина мунуп чорда туткан. Оларның 9-у эзирик байдалдыг чораан. 12-ден 15 хар назылыг 5 уругну назы четпээннер херектериниң талазы-биле адырның профилактиктиг учедунга тургузары-биле болгаш ада-иезинге харыысалга онаары-биле, иштики херектер органнарынче чедирген. Орук шимчээшкининиң талазы-биле чурум үрээни дээш, 16 хардан тура харыысалгага онаажыр. Амгы үеде күрүне автоинспекциязының учедунда чүгле хоойлуга удур автомобиль мунуп чорааны дээш эвес, а орук озал-ондаа кылганы дээш, 103 назы четпээн "чолаачы" демдеглеттинип турар” – деп, Иштики херектер яамызының күрүне автоинспекциязының Тыва Республикада эргелелиниң даргазы Дмитрий Кузнецов дыңнаткан.
Чыл эгезинден тура хоойлуга удур автомобиль башкарганының түңнелинде назы четпээннер 14 орук озал-ондаанга киржилгелиг болганнар. Түңнелинде 3 кижи амы-тынындан чарылган.
“Орук озал-ондаанга мотоцикл мунган 16 харлыг кижи, 38 харлыг херээжен, 17 харлыг пассажирлер болгаш оон-даа өске 17 кижи кемдээшкинни алганнар. Өскээр чугаалаарга, назы четпээн кижи автомобиль башкарып чораан үеде чолаачы боду-даа, улуг-даа кижи амы-тынындан чарылган. Пассажир кылдыр чораан улуг кижи назы четпээн кижиге автомобильди башкарар арганы берип турар. Чүге деп айтырыгга харыы бар бе?” – деп, автоинспекция даргазы Дмитрий Кузнецов чугаалаан.
Өзүп олурар салгалдарга багай үлегер-чижекти улуг улус боттары көргүзүп турарлар. Бүдүн республикага, ооң иштинде найысылал Кызылга, “Калбаа-биле хыналдаларны” неделя санында чорудар сорулганы салган. Ол ышкаш чайгы үеде орук-патруль албанының хыналдазының турар черлерин база эде көрген. Оон аңгыда парлалга конференциязының үезинде регионда автошколаларның өөредилге шынарының дугайында айтырыгны база көдүрген.
“Биске ОШАЧКИ-ге келген курсантыларның чүгле 15-20 хуузу бир дугаар шылгалданы-ла дужаап алыр аргалыг болуп турар. Мээң бодап турарым-биле алырга, автошколаларда өөредилгениң деңнели чедимче чок. Ынчалза-даа ол айтырыг автошколаларга болгаш Өөредилге яамызынга хамааржыр. Өскээр чугаалаарга, курсантыларның өөредилгезинче кичээнгей чедир салдынмайн турар. Бис чүгле өөредилге программазын хынааш, бадылап берип турар бис. Хоойлуда чүгле инструкторлар кандыг темаларны өөредирин бижип каан. Курсантыларга өөредилгени канчаар чорудуп турарын хайгаараар эрге бисте чогу харааданчыг” – деп, Тывада ОШАЧКИ эргелелиниң даргазы Дмитрий Кузнецов чугаалаан.
Хемчег адакталып турда, ОШАЧКИ ажылдакчылары назы четпээн кижилерниң кылдыныглары дээш оларның ада-иелери болгаш хоойлу ёзугаар төлээлери харыысалгалыг болурун сагындырган. Ада-иелерге ажы-төлүнге кичээнгейлиг болурун, оларның хостуг үезинде чүнү кылып турарын хайгаараарын сагындырып, айыыл-халап болдурбазын кыйгырган.
Чыжыргана СААЯ.
Ада Тюлюштуң тырттырган чуруктары.
«Шын» №22 2025 чылдың июнь 12