Бо чылын Тываның В.Ш. Көк-оол аттыг национал хөгүм-шии театрының тургустунгандан бээр 90 чыл болган оюн демдеглевишаан, 90 дугаар чыл сезон ажыдыышкынын Юй Хуаның «Жить» деп романынга үндезилеп тургустунган «Амыдырал» деп шии-биле ажытты.
Ынчангаш ол чаа шииниң дугайында хууда бодалымны бижикседим. Бичиимден тура театр сезонунуң ажыдыышкынын В. Көк-оолдуң «Хайыраан бот» деп классика шиизи-биле ажыдып турганын сактыр мен. Бо чылын юбилейлиг чылында «Амыдырал» деп шии-биле ажыткан боорга, төлептиг шии-дир деп билгеш, көөр деп шиитпирлеп алдым.
Октябрь 3-те шииниң бирги көрүлдезиниң соонда, солун шии деп дамчыыр чугаалаар, интернет четкизинге-даа, таныыр улузум аразынга-даа чоруп эгелээн. Ийи дугаар көргүзүгнү чоннуң хөй санныг дилээ-биле ноябрь 11-де көргүзер деп дыңнапкаш-ла, ол-ла дораан билетти садып алдым.
Ол хүннү четтикпейн манап турдум. Кежээ театрга кээривиске чаңгыс-даа хостуг олут чок, озалдаар кижи безин чок болду. Көрүкчүлер залы шыгырт долу. Хенертен шыпшың дүжүптү. Сцена кырындан кижи үнүп кээрин манагзынып олурувуста, көрүкчүлер залындан дыка бөдүүн хеп кеткен эр кижи кылаштап келди. Шииниң кол маадыры бодунуң чуртталгазын төөгүп эгеледи.
Шиини көрүп ора, сагыш-сеткилге бирде хомуданчыг, кээргенчиг, бирде каттырынчыг, бирде хоранныг-даа чүүлдер хөй болду. Кандыг-даа кижиниң чуртталгазын бижиптер болза, ол ёзулуг ном болур дээри дыка шын. Оюн-көргүзүгде өг-бүле, ынакшыл, шынчы болгаш бот-боттарынга бердинген чорукту, быжыг турушту болгаш шак ол бүгүнүң удурланыкчызы болур каржы болгаш акша-төгерикке, алдын-мөңгүнге ынак чорукту шуптузун көргүскен. Ол ышкаш база бир кол тема – төрээн черинге, чонунга ынакшыл болгаш патриотчу чорукту база киирген.
70 харлыг кыдат эр кижиниң эрткен оруундан кижи бүрүзү бодун танып, эки чүүлдерин бодунга илип ап, частырыгларын көргеш, ону катаптавазын бодап олурган боор. Шынап-ла, кижилерниң чуртталгазы кандыг-даа боор, янзы-бүрү. Эң-не кол чүүл – эрткен чүүлдерге хомудавайн, чүгле бурунгаар көрүштүг, кижилерге буян кылып чорааны дээре. Шиини көрүп ора, мээң хомудап чоруур чүүлдерим өскелерге көөрде чүү-даа эвес ышкажыл. Бодунда бар чүүлү дээш өөрүп чорууру чугула-дыр деп, хөй-ле бодалдар төрүттүндү. Шиини өттүр амыдыралдың бир «школазын» эрткен ышкаш болдум, чуртталгаже көрүжүм өскерли бергенин эскердим.
Маадыр бүрүзүнүң овур-хевирин В.Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрының артистери көрүкчүнүң сагыш-сеткилинге дээштиг, чедингир кылдыр ойнады. Чанымга олурган кады-кожаларым ылым-чылым барган, шупту-ла карааның чажын чода тудуп орарын эскердим.
Шак-ла ындыг амыдыралчы шии-биле 90 чылдаан юбилейлиг сезонун ажытканы төлептиг-дир. «Амыдырал» деп шииниң «назыны» узун болур дээрзинге чигзиниг чок.
/ Айдың ОНДАР.
Чурукту интернеттен алган: yandex.ru/images/sea...
“Шын” №46 2025 чылдың ноябрь 27