Эң-не чылыг байырлал — Иелер хүнүн уткуштур меңээ эң-не эргим кижим, авам Алима Суваң-ооловна Дапылдайның дугайында чугаалаксадым. Ооң чуртталгазы ном-дур. Ол номнуң арыннары ынакшыл, мерген угаан болгаш күш-ажыл-биле долган.
Авамның салым-чолу ном-биле тудуш. Ол 1982 чылда Кызылдың А.Б. Чыргал-оол аттыг уран чүүл колледжизиниң библиотека эртеминче киирилде салбырын дооскан. Оон эгелээш-ле авамның салым-чолу чүзүн-баазын номнар арыннарының шылыраажы-биле деңге чоруп эгелээн. 1984 чылда Таңды кожууннуң Владимировка сумузунуң ном саңының эргелекчизи деп албан-дужаалдан ооң ажылчын базымы эгелээн.
Ооң күш-ажылчы дуржулгазы дээрге-ле ооң шилип алган мергежилинге шынчызының бадыткалы-дыр. Таңды кожууннуң төп ном саңынга үр чылдарда үзүк-соксаал чок ажылдаан соонда, 2002 чылдан 2023 чылга чедир ол-ла кожууннуң Дүрген сумузунуң баштай бичии уругларның ном саңынга, ооң соонда көдээ суурнуң ном саңынга ажылдаан. Дыка хөй улуг-бичии номчукчуларынга ол чүгле ном шыгжамырының ажылдакчызы эвес, а чогаал делегейинче эдертир мерген угаанныг үдекчи апарган.
Ынчалза-даа авамның чуртталгазында эң-не кол черни найыралдыг өг-бүлези эжелеп чоруур. Авам ийи оолдуң, үш кыстың энерелдиг авазы. Авамның оолдарының бирээзи эрте чаш назынында өске оранче чоруй барган. Ынчангаш ававыстың чүрээнде шак ол аарышкы эмнеттинмес, экирбес балыг болуп арткан-даа болза, ооң өске ажы-төлүнге ынакшылы амыдыралды уламчылаар улуг деткимче болган. Ававыстың ажы-төлү ооң кылып чораан ажыл-херээн уламчылап чоруур бис. Улуг акым – Кызылдың 16 дугаар лицейиниң директору. Улуг угбам бичии уруглар өөредир башкы, а ийи дугаар угбам Таңды кожууннуң төп эмнелгезинде лаборант. А мен, авамның хеймер кызы, ооң ажылдап чорааны ном саңынга ажылдаар аас-кежиктиг болдум. Авам салгал дамчаан библиотекарь болгай. Ооң ук-төөгүзүнде ном саңынга ажылдап чорааннар бар. Номга ынакшылды авам чүгле ажы-төлү биске эвес, а өске-даа төрелдеривиске дамчыдып чораан.
Авамның чүрээнде ынакшыл кызыгаар чок. Ооң ынакшылы он бир уйнуктарынга четчип турар. Назы-хары улгадып, чидириглерге таварышкан-даа болза (он ийи кады төрээннериниң аразындан чүгле уш кижи арткан), ававыс бисти хүн херели дег чылдып чоруур. Амгы үеде ол Сосновка сумузунда чурттап, уйнуун азыражып чоруур.
Ававыстың бажыңы – бистиң быжыг шивээвис. Ооң энерелдиг болгаш шынчы чүрээ ажы-төлү бисти неделя санында чаңгыс черге чыыптар сорунза-дыр. Ававыстың чанынга чыглып, аравыста хөөрежип, сагыш-сеткиливисти үлешпишаан, бажың ажылдарынга дузалажып чоруур бис. Чайгы үеде ногаа-чимис ажаар-тежээринге дузалажыр бис. Ооң чылыг, чырык бажыңынга кире бээрге, кезээде-ле амданныг хуужуурлар болгаш ном чыды думчукка хап кээр. Авамның оран-савазында ооң эң-не үнелээр булуңчугажы – хууда ном саңы – ынак чогаалдарының чыындызы бар. Ынак номнарын ол катап-катап номчуур чаңчылдыг.
Мээң авам – энерелдиң болгаш мерген угаанның овур-хевири-дир. Ол бисти ынакшыл-биле, хүндүткел-биле өстүргеш, бисти чуртталгага ынак кылдыр өөреткен. Ажы-төлүвүстү ынакшыл-биле кижизидер байдалды чуртталгавыска тургузуп берген. Ававыска биске бергени бүгү-ле чүүлдери дээш өөрүп четтиргенивисти илередип тур бис. Иелер хүнүнде «Авай, бис сеңээ ынак бис! Сен бистиң эртиневис-тир сен! Бүгү чүве дээш четтирдивис!» — деп чугаалап тур бис.
Хүндүткел болгаш ынакшыл-биле, хеймер кызы Айсуу.
“Шын” №46 2025 чылдың ноябрь 27