Оңгу чырыткыларындан камгаланыр четкилерге чедир

Күстүң аяс хүннериниң бирээзинде дошказының алдын чайыры хүн херелдеринге улам чидиг кылдыр херелдерин чажып турар чараш ѳргээже уурук-сууруктап шуушкан кижилер-ле хѳй. Кожуун, сумузун айыткан ылгавыр демдектерлиг улуг-улуг шоодайларда, хаптарда эңдерик чүъгүн аргажып кииргеш, фойениң бүгү талазынга делгелгени кылып, сонуургап келген чонга күзелдии-биле тайылбырлап, бот-боттары аразында дуржулгазын солчуп, таныжып, билчип ап турарлары-даа бар. «Тылдан фронтуже! Бүгү чүвени тиилелге дээш!» деп кыйгырыглыг ачы-дуза шуулганы ажылын эгеледи.

Республикада бир дугаар эртип турар ачы-дуза шуулганының кол сорулгазы – тиилелгени чоокшуладыры-биле ТШО-да киржип турар эрес-дидим чаңгыс чер чурттугларывысты бүгү талалыг деткиир ажылды улам күштелдирип, тус-тус черлерде тарамык ажылдап турар эки турачыларның күжүн чаңгыс черже мѳѳңнеп, бот-боттарын аразында таныштырып, штаб бүрүзүнүң кылып турар онзагай кылыгларын ѳске эштери база ѳѳренип билип алгаш, амыдыралга боттандырып, санын кѳвүдедири. Фойеде эң кѳскү делгелгени Улуг-Хем кожууннуң сумуларында волонтёрлар штабтары, Каа-Хем, Ѳвүр кожууннары, Кызыл хоорайда «Идегел» болгаш «Тиилелгениң даараныкчылары» штабтар кылгылаан. Ѳвүр кожуундан 15 дайынчыга белеткээн хаптарда арбай далганы, ѳл ааржыдан кылган дражелер, боорзак, шайлардан аңгыда, Дус-Дагның кызыл дузун хоюдур соктааш, бичии хаптарда ургулап каан болду. Тѳрээн чериниң дузу тыва дайынчыларны ѳл-шыктан, сооктан камгалаар дээрзин ѳвүржүлер демдегледи.

Улуг-Хем кожууннуң Эйлиг-Хем сумузунда «Буура» болгаш Арыг-Бажы сумузунда «Үш-Мѳѳрүк» волонтёрлар штабтарының кежигүннери-биле ужуражып, ажыл-ижин сонуургадывыс. «Буура» волонтёрлар штавы 2022 чылдың октябрь айда тургустунган. Бо хүннерге чедир ТШО-да дайынчыларже аргаан чылыг уктарны, даараан хѳректээштерни, чылгы малдың, бода, шээр малдың эъдин, шай, таакпыны мѳѳңү-биле доктаамал чорудуп турар. Штабта доктаамал ажылдап турар 15 ава бар. Эйлиг-хемчилер ТШО-же 200 ажыг муң акшаны чыггаш, чоруткан. Ам-даа ажылдар уламчылап турар. Бо хүннерге чедир 44 чаштынар четкини ѳрүп, хүлээдип турар. Арыг-Бажы сумузунуң «Үш-Мѳѳрүк» волонтёрлар штавын школа директору Инга Кыргыс удуртуп турар.

Тускай шериг операциязы эгелей берген үеде эң баштай-ла Инга Кыргыс ѳѳреникчилери-биле солдаттарга чагаалар бижип, оңгу чырыткылары кылып эгелээннер. Чоорту камгаланыр четкилер ѳрүүр ажылче кирген, бо хүнге чедир ниитизи-биле 24 улуг-биче четкини кылгаш, ТШО-же чорудуп турарлар. «Үш-Мѳѳрүкте» ниитизи-биле 21 кижи хаара туттунган. Арыг-Бажы чону камгаланыр четкилер ѳрүүр ажылга эң идепкейлиг. Ажыл соонда кежээ чыглып келгеш, бир дем-биле туруптар. Оларның аразынга мырыңай-ла 3 харлыг Чимит-оол Чылгычы база турупкаш, ѳрүптер кылдыр ѳѳренип ап, үлүг-хуузун киириштирип турары чаптанчыг.

Шуулганның байырлыг ажыдыышкынынга ТР-ниң Кызыгаар эргелелиниң «Кызыгааржы» ВИА-зының күүселдези-биле шериг-патриотчу ырлар чыылганнарның сагыш-сеткилин кѳдүрүп, байырымныг болгаш чоргааранчыг байдалды тургусту.

Аңгы-аңгы шѳлчүгештерге мастер-класстар болгаш волонтёрлар шимчээшкининге киржир күзелдиглерни Добро.рф сайтыга бүрүткээр ажыл хѳй кижини хаара туткан. Аныяктар яамызының специализи Радмила Ондар аныяк волонтёрларның дузазы-биле күзелин илередип келген чонга билдингир кылдыр тайылбырлавышаан, сайтыга бүрүткелди кылып, юридиктиг албан черлеринге канчаар бүрүткел эртерин тайылбырлап каан буклеттерни үлеп, катап-катап сонуургап кээп турар улуска тодаргай тайылбырны кылып олурду.

Каска иштинге кедер бѳрт аргыырынга, балыгланган дайынчыны аргыжып кѳдүреринге эптиг болгаш камгаланыр четкилер ѳрүүрүнге, дайын шѳлүнге дүргени-биле хоюдуп чиптер кашалар, мүннер кылырынга мастер-класстарга киржир улус база эвээш эвес болган. Хайындырып, кургаткаш, болбаазырадып каан эът, ногаа аймаа, крупаларны мүн кылдыр чаңгыс черже чыып, хаптаарынга мастер-класс Красноярскыдан Татьяна Алексееваның удуртулгазы-биле эрткен.

Аңгы-аңгы саваларда кургадып каан аъш-чемни холуштур шылыргай хаптарга ургаш, этикетказынга кым хаптаанын айтып, чырык күзээшкиннерин, йѳрээлдерин бижип, иштинче суккаш, аксын дуй чыпшырып турар болду. Каска иштинге кедер шык тыртпас, дерни бодунче сиңириптер шынарлыг хендирден бѳрт аргыыр мастер-классты ус-шевер Валентина Монгуш, тепловизордан камгаланыр шуглак, чаштынар четкилер ѳрүүрүнге боттарының арга-мергежилин Красноярскыдан волонтерлар отрядтарының удуртукчулары Александра Шакирова биле Наталья Затолочная үлешкеннер. База бир шѳлчүгешке аныяк волонтёрлар солдаттарга чагаалар бижиирин организастаан.

Республикада бир дугаар эртип турар ачы-дуза шуулганының кол маадырлары колдуунда улгады берген улус болуп турарын демдеглевишаан, моон соңгаар аныяк-ѳскен оларның одуруунче кирип, деңнежип, боттарының холу-биле херек чүүлдерни кылып турар апаар болза, күш улгадып, кылыглар саны улам кѳвүдээр дугайында найысылалда «Тиилелге дээш!» деп кыйгырыглыг даараныкчылар бѳлүү саналдады.

Шуулганның киржикчилериниң хѳй кезииниң хѳректерин ТР-ниң Дээди Хуралының «ТШО-га дуза дээш» тураскаалдыг медальдары чайынналдыр каастаан, муниципалдыг тургузуг бүрүзүнүң волонтёрлар штабтарының делгелгезинде Тываның Чазааның, Дээди Хуралының, Улусчу фронтунуң шаңнал-макталдары, ТШО эгелээнден бээр кылып чорудуп турар ажылдарының чуруктарда делгелгелери хѳйү-биле салдынган. Быжыг тура-соруктуг, тиилелгени чедип алырынга улуг бүзүрел болгаш идегел-биле сеткилиниң ханызындан бердинип, амыдыралында алдын үезин харамнанмайн, хѳй-ниитиниң ажылын ак сеткилдиг күүседип чоруур изиг чүректиг, эриг баарлыг, энерел сеткилдиг кижилерниң чаңгыс черге чыглып кээп, эп-сеткилин каттыштырып турар тѳѳгүлүг байырлал шинчилиг шуулган ажылын доосса-даа, аңаа делгеттинген, кылдынган ажылдар улаштыр-ла Улусчу полкче ТШО-да эрес-дидим дайынчыларывысче оруун изеп чоруп каар. Ынчалдыр-ла ажыл уламчылаар. Чүгле бо шуулган үезинде безин, бүрүткелди эртип алган волонтёрлар дамырактар болуп каттышкаш, далайга дузазын када бээр ужурлуг.

Надежда КУУЛАР.
Авторнуң тырттырган чуруктары.

“Шын” №74 2024 чылдың сентябрь 28