Улуг-даа, бичии-даа кижилерниң айыыл чок чоруу бирги черде. Найысылал Кызылдың девискээринде чаартылга ажылдары бодунуң шаа-биле чоруттунуп турар. Ынчалза-даа хоорайның чамдык кудумчулары кежээки үеде караңгы, чырык чок болуп турары база оон-даа өске айтырыглар чурттакчы чонну дүвүредип турар. Оларның бирээзинге Каа-Хем кудумчузу, ылаңгыя чырык талазы-биле Подгорнаядан Оюн Күрседи кудумчуларының кыдыглары хамааржыр.
Улусчу фронтунуң Тыва Республикада регионалдыг салбырының төлээлери Кызылдың 4 дугаар школазының өөреникчилериниң ада-иелериниң киирген хомудалын хынап четкен. Ооң чылдагааны Магистральнаядан тура Каа-Хем кудумчузун дургаар өөреникчилерниң школаже баар чадаг кижи кылаштаар оруктуң таарымча чок байдалы болган.
Хөй-ниитижилер ажылчын үнүүшкүн үезинде хомудал киирген Инга Ховалыг-биле кады школага чедир айыттынган орукту дургаар хынаан.
"Бис Красногвардейская кудумчузунда чурттап турар бис. Каа-Хем кудумчузу-биле школаже баар орук айыыл чок оруктуң негелделеринге дүүшпейн турар. Ында тротуарлар шуут чок. Чайгы үеде даштыг орук-биле кылаштап турар бис. Кыжын орукта харны аштааш, кыдыында кижи кылаштаар орукче төгер. Ынчангаш кижи кылаштаар черде төккен харны ояр дээш, машинага үстүртүп алырындан корга-корга, машина оруу-биле кылаштаар-дыр бис” – деп, Инга Ховалыг чугаалаан.
Бо айтырыгны шиитпирледип алыр дээш, ол Кызылдың мэриязынче 2021 чылдан тура барып келген. Чылдың-на акшаландырыышкын чок деп-ле турарын ол демдеглээн. “Бо айтырыгны канчаарга-даа шиитпирлээр апаар. Ол дөмей-ле бистиң ажы-төлүвүстүң айыыл чок чоруунга хамааржыр”– деп, ол түңнээн. Ол ышкаш кудумчуну дургаар чырыкче база кичээнгейни угландырар болза эки. Чүгле школа девискээрин эки чырыдып турар. Улаштыр чоруурга чырык көңгүс багай. Оон аңгыда бо кудумчуда автобус доктаамнары чок, маршруттар күзээн черинге доктаап турар. Каяа туруп алгаш автобус манаары база билдинмес. Чадаг кижи эртер орук чүгле кудумчунуң ийи кыдыында бар. Школа чоогу болганда, уругларга эптиг болуру-биле кудумчуну дургаар чер-черге шак ындыг оруктар турар болза эки.
Ажылчын үнүүшкүн үезинде Кызыл хоорайның мэриязының төлээзи Алефтина Дас-оол база чораан. Бо чылын Каа-Хем кудумчузунга тулааланчак черлер дужунга немей чырык чагыларын тургускан дээрзин ол тайылбырлаан. Амгы үеде кудумчунуң чырыы күрүне стандарттарының негелделеринге дүгжүп турарын ол айыткан: “Школаның болгаш ооң девискээринде орук кежер черлерни эки чырыдып турар. Орукту эде кылып, чаарткан соонда чүгле ынчан немей сайгылгааннарны салыр. Бо айтырыгны чогуур албан черлери хыналдада алган”.
Бо бүгү көдүртүнген айтырыгларны Кызылдың мэриязынга болгаш Тываның Орук-транспорт яамызынга шиитпирлээри-биле дыңнадып чедирерин Улусчу фронтунуң төлээзи Сергей Белоусов дыңнаткан: “Кызылдың 4 дугаар школазында кадыы кызыгаарлыг өөреникчилер база бар. Оларның хөй кезии коляскалыг болгаш үдекчилиг өөренип кээп турарлар. Ынчангаш бо кудумчуда тротуарның чогу улуг дүвүрелди оттуруп турар. Орук дургаар автобус доктаамнарын болгаш немей чадаг кижи кежер оруктарны кылыры, орук кыдыынга немей сайгылгааннар салыры чугула дээрзинге чөпшээрежип тур мен. Бо чурттакчының хомудалын Кызыл хоорайның мэриязынга болгаш республиканың Орук-транспорт яамызынга бо чугула айтырыгларны дарый шиитпирлээри-биле дамчыдар бис”.
Чыжыргана СААЯ.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруу.
“Шын” №45 2025 чылдың ноябрь 20