2008 чылдың июнь 10-да бадылаан «Албадал-биле тудуп хоругдаар черлерде кижилерниң эргелерин хандырып турарының хөй-ниити хыналдазы болгаш албадал-биле тудуп хоругдаар черлерде хамаатыларга деткимче көргүзериниң дугайында» №76-ФХ Федералдыг хоойлуга дүүштүр 2025 чылдың октябрь 20-ден тура Тыва Республиканың хөй-ниити хайгаарал комиссиязының кежигүннеринче кордакчыларны идип үндүрер ажыл эгелей берген.
Хөй-ниити хайгаарал комиссиязы (ХХК) чүнү кылыр ужурлугул?
Бөдүүнү-биле чугаалаарга, бо комиссия албадал-биле тудуп хоругдаар черлерже (полиция, назы четпээннерни тудар тускай чер, истелге изолятору, эдип-чазаар колония, психиатрия диспансери) хоругдаттырган хамаатыларның эргелерин кайы хире сагып турарын, хажыдыышкыннарның бар-чогун хынаар. Регионга хоойлу ёзугаар 5-тен 40 хире кижи туруп болур. Хөй-ниитижи ажыл болганы-биле төлевир чокка, халас ажылдаар. Хоругдал черлеринде хамаатыларның чагаалары-биле ажылдап, хомудалда айыткан чедер-четпестерниң, хажыдыышкыннарның шынга дүгжүр-дүүшпезин хынап көргеш, ооң түңнелиниң дугайында Россияның азы регионнуң Кижилерниң эргелерин камгалаар бүрүн эргелиг төлээзинче дыңнатпышаан, дилеглерни киирер. Шииттирген кижиниң бир чурумдан өске чурумче шилчидеринге хамаарыштыр эдип-чазаар колонияларның ажылынга киржип болур. Комиссия бодунуң кылган ажылынга хамаарыштыр чон мурнунга отчёдун бээр. Комиссияның ажылдаар хуусаазы – 3 чыл. Хуусаа төнмээнде, 90 хонук бурунгаар, РФ-тиң Хөй-ниити палатазының секретары чаа составты чыырының дугайында дыңнадыгны массалыг информация чепсектеринге тарадыр. Бир дугаарында-ла РФ-тиң Чазааның «Российская газета» солунунга чарлаар.
Тыва Республиканың хөй-ниитиниң хайгаарал комиссиязының кежигүннеринче документилерни республика девискээринде бүрүткеттинген хөй-ниити каттыжыышкыннарындан, ассоциациялар (эвилелдерден), фондулардан, коммерциялыг эвес организациялардан хүлээп алыр.
Үстүнде айыттынган Федералдыг хоойлуга дүүштүр чогуур билдириишкинни болгаш документилерни материалдың парлаттынган хүнүнден тура 60 хонук дургузунда Россия Федерациязының Хөй-ниити палатазының секретары Л.Ю. Михееваның адынче чорудуп болур.
Россия Федерациязының субъектилеринге хөй-ниитиниң хайгаарал комиссияларын тургузарының чурумунуң дугайында медээни болгаш хөй-ниити хайгаарал комиссиязының кежигүннеринче кордакчыларны канчаар идип үндүреринге хамаарышкан сүмелерни Россия Федерациязының Хөй-ниити палатазының албан сайтызының «Хөй-ниитиниң хайгаарал комиссиялары» http://www.oprf.ru деп эгезинде салган.
Бо дугайында Тываның Чазаанче РФ-тиң Хөй-ниити палатазының секретарының бирги оралакчызы В.А. Бочаров албан ёзузу-биле дыңнаткан.
76-ФХ Федералдыг хоойлу ёзугаар Хөй-ниитиниң хайгаарал комиссияларын (ХХК) Россияның субъектилеринге тургузарының дугайында дыңнадыгны «Российская газета» болгаш регионнарның күүсекчи эрге-чагыргаларының тургузуп турары солуннарга чырыткан турар ужурлуг. Ажыл 2025 чылдың октябрь 20-де эгелей берген. 60 хонук дургузунда доозулган турар ужурлуг.
Дыңнадыышкынның үнген үезинден тура 61-ден 95 дугаар хүнге чедир (декабрь 20-ден январь 23-ке чедир) кирген документилерниң хоойлуга болгаш РФ-тиң Хөй-ниити палатазының регламентизинге дүүштүр хыналдазы болур. Хөй-ниити палатазының Чөвүлели хыналданың түңнелдери-биле кайы регионга каш хөй-ниити хайгааракчызы турарын тодараткаш бадылаар. Кордакчыларны киирбейн, ойталап база болур. Бо дугайында шиитпирни үндүрер.
Хөй-ниити хайгааракчыларын томуйлаан соонда, 25 хүн дургузунда оларның мандаттарын кылгаш, регионнарже чедирип, хөй-ниити хайгааракчыларынга тыпсыр ужурлуг.
Хөй-ниити хайгааракчызы болур күзелдиг кордакчыларга чугула документилерни канчаар долдурарын шуптузун айтып каан. Бир дугаарында, хөй-ниити организациязының билдириишкини турар. Оон аңгыда долдурар ужурлуг хурал протоколу, хөй-ниити организациязының болгаш оларның идип үндүрүп турары кордакчызының анкеталарының үлегери болгаш кордакчының бодунуң адындан билдириишкини турар. Хууда медээлери-биле ажылдап болур дугайында чөпшээрелин бээри албан. Хөй-ниити организациязының билдириишкини болгаш анкеталар ат салганындан аңгыда, албан таңмалап каан болур ужурлуг. Бо бүгү документилерниң үлегерлери сайтыда бар.
Кижи бүрүзү хөй-ниити хайгааракчызы болуп шыдавас. Хоойлу ёзугаар бо комиссияже дараазында улусту киирбес:
- шииттирип чораан (шииткелин үзе санашпаан, ажык хевээр) улус;
- чоок кижилери хоругдалда улус;
- суд шиитпири-биле амыдырап шыдавас кылдыр азы амыдыраар харык-шинээ кызыгаарлыг кылдыр санаткан улус;
- РФ-тиң чаңгыс субъектизинден 3-тен хөй катап ХХК кежигүнү кылдыр томуйлаткан улус;
- Болчукчулар;
- РФ-тиң күрүне албан-хаакчылары;
- Федералдыг күрүне албанының ажылдакчылары;
- Россияның субъектилеринде күрүнениң хамааты ажыл албан-хаакчылары;
- Муниципалдыг албан-хаакчылар;
- Муниципалдыг албанның ажылдакчылары.
- Үстүнде айыттынган документилерге немей кордакчының дараазында документилерин база кожар:
- Кордакчының шииттирип чорбаанының дугайында справка;
- Кордакчының паспортунуң хоолгазы;
- Күш-ажыл дептериниң хоолгазы;
- Хууда сайгарлыкчы болза реестрден ушта бижилге (ЕГРИП);
- Ийи 3*4 хемчээлдиг фото-чурук (анфас, азыг чокка өңнүг болгаш кылагар эвес кылдыр тырттырып каан);
- Кандидатты деткиири-биле сүме чагааны (рекомендация) база киирип болур.
Негелде ёзугаар билдириишкиннер, хурал протоколу, анкеталар болгаш хууда медээлер-биле ажылдаарынга берип турар чөпшээрелдиң үлегерлерин болгаш дорт киир бижиптеринге белен кылдыр белеткеп каан майыкты – шуптузун салып каан.
Надежда КУУЛАР белеткээн.
Чуруктарны интернет четкизинден алган.