Апрель 17-де Тываның Чазаанга стратегтиг сессия болуп эрткен. Аңаа “Росатомнуң чаа бизнези: Тыва Республиканың хөгжүлдезинге күчү-шыдал” деп аттыг Росатомнуң структуралары-биле регионнуң 2030 чылга чедир кады ажылдажылгазының программазын таныштырган.
Ук программаны “Росатом” Чаартылгалар хөгжүдер төвүнүң чорутканы регионнуң социал-экономиктиг көргүзүглериниң анализинге үндезилеп тургускан. Программаның боттанылгазы регионнуң бүдүрген ниити продукциязының хемчээлин 40 хуу чедир өстүрүптер арганы бээр.
Стратегтиг сессияның киржикчилерин хүн айтырыында кирген чүүлдерни сайгарып чугаалажыры-биле беш аңгы шөлчүгештерге чарган: “Даг тывыжы, Энергетика, Логистика”, “Медицина”, «Автоматизация болгаш аддитивтиг технологиялар», «Айыыл чок чорук» болгаш «Экология». Шөлчүгеш бүрүзүнүң эксперттери Росатомнуң бүдүрүлгелериниң болгаш регионнуң яамы ведомстволарының удуртукчулары болган.
“Даг тывыжы, Энергетика, Логистика” шөлчүгежиниң киржикчилери Улуг-Танзек руда тывыжын байлакшыдар технологияларны “Росатом” инновациялар хөгжүдер төптүң, Күрүне корпорациязы “Росатомнуң” операторлары “Хөйнүң акционерлиг ниитилели “Норильскиниң никели” даг-металлург компаниязы, “РУСАЛ” акционерлиг ниитилел-биле кады ажылдап кылырының дугайында саналдарны дыңнаан. Энергосбыт, ооң иштинде эвээш углеродтуг энергия хандырылгазының хереглелиниң талазы-биле кады ажылдажылга чорударының аргаларын чугаалажып көрген.
Тыва Республиканың чедери берге кожууннарынга электри хандырылгазын чорудары-биле дизель генерацияларны солуур азы чарыгдалын эвээжедири-биле генерация объектилерин тургузарының аргаларын база чугаалашкан.
«Логистика» адырынга FESCO транспорт бөлүүнүң сервизиниң таныштырылгазы болган.
«Медицина» шөлчүгежинге Тываның кадык камгалалының сайыды Анатолий Югай модераторлаан. Аңаа “Росатом РДС” АН-ның төлевилелиниң удуртукчузу Константин Ныка «Тускайжыттынган медицина техниказының талазы-биле продукция боттандырар стратегияның Тыва Республика-биле кады ажылдажыышкынның угланыышкыны» деп темага илеткелди кылган. Видеоконференц-харылзаа таварыштыр “Росатом Эртем” АН-ның төлевилел офизиниң удуртукчузу Павел Куликов “Ядерлиг медицина-биле ыжык аарыгларын эмнээри” деп темага илеткелди кылган.
«Автоматизация биле аддитивтиг технологиялар» деп секцияга «ЦАТОД-туң чижээнде аддитивтиг технологияларны шиңгээдириниң комплекстиг аргалары” болгаш «Атомнуг эвес рынокка «РАСУ» АН-ның комплекстиг саналдары” деп темаларга “Росатом” КХН-ниң бизнес сайзырадыр эргелелиниң даргазы Мария Борисова биле “РАСУ” АН-ның регионнар-биле кады ажылдажылга чорудар угланыышкынның удуртукчузу Мария Тюкаеваның илеткелдериниң сайгарылгазы болган.
«Айыыл чок чорук» секциязы Чазак Даргазының оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Айдыс Сынааның удуртулгазы-биле эрткен. Регионнар-биле ажыл чорудар “Хоорай технологиялары” КХН-ниң директору Александр Фукс “Айыыл чок хоорай” деп эрге-хоойлу органнарының видео-хайгаарал системазынче кирип болурунуң дугайында төлевилелди боттандырар саналдарның таныштырылгазын кылган. Ол ышкаш амгы үеде ажылдап турар төпчүткен медээ тарадыр автоматчыткан регионалдыг системаны чаартырының дугайында саналды киирген.
«Экология» деп шөлчүгешке экологияга хамаарышкан төлевилелдерни тургузарынга регионнуң хереглелин болгаш агаарның экологтуг байдалын шинчилээр ажылды шиңгээдирин сайгарып көрген. “Арыг суг” АН “РИР” төлевилел офизиниң директору, т.э.к. Дмитрий Репин видеоконференц-харылзаа таварыштыр “Росатом Инфраструктурлуг шиитпирлер” АН-ның суг арыглаарынга хамаарышкан шиитпирлерни таныштырган. Оон аңгыда, ол шөлчүгештиң киржикчилери Ак-Довурак, Шагаан-Арыг, Чадаана болгаш Туранда суг арыглаар черлерни тударының аргаларын база сайгарып чугаалашкан.
- Стратсессия анаа-ла дискуссия чорудар шөл болбаан. Коллегаларывыс бистиң кол инвестициялыг төлевилелдеривисче болгаш аңгы-аңгы угланыышкыннар аайы-биле чаа төлевилелдерни кылыр боттарының санал-оналын, чаа көрүштерин айтып таныштырдылар. Ол дээрге ырак-узак черлерниң электри хандырылгазы, республиканың кызыгаар чоогунуң логистиказын сайзырадыры, чурагайлыг трансформация, экология болгаш кадык камгалалының нарын айтырыгларының шиитпири-дир. “Росатом” күрүне корпорациязынга шак мындыг хемчегни организастааны дээш четтиргеним илереттим” – деп, Владислав Ховалыг стратсессияны түңнеп чугаалаан.
Сорунза МОНГУШ.
ТР-ниң Чазааның парлалга албанының чуруктары.
«Шын» №15 2025 чылдың апрель 24