Хууда медээлери үрелген улуска компенсация
Россия хууда медээлер хажытканындан когараан кижилерге магадылалдыг төлевирлерни киирерин планнап турар. Бүгү-российжи камгалакчылар эвилели харылзаа операторларындан ындыг айыылдан камгаладып алырын азы ындыг төлевирлер дээш тускай фондуну тургузарын негеп турар. Бо дугайын «Известия» солун дыңнаткан. Хажыдыышкыннарны Роскомнадзор илередип болур. Камгаладылга органнары хамаатыларга дыңнаткан соонда, олар Күрүне ачы-дуза порталын таварыштыр компенсация дугайында билдириишкинни киирип болур. «Хууда медээлер операторларының харыысалга камгаладылгазы 2026 чылдан эгелеп боттанып болур»— деп, эвилелдиң удуртукчузу Евгений Уфимцев чугаалаан. «СберКамгалал» компаниязы камгаладылга полизин клиентилерге тыпсырынга беленин дыңнаткан. Компанияның айыылдыг байдал талазы-биле директору Владимир Новиков хоойлуга өскерилгелерни киирген соонда, продукцияны үш-алды ай дургузунда үндүрүп болур деп тайылбырлаан. Хууда медээлери үрелгенинден когараан улус компенсацияны төледип алыр ужурлуг. Эгезинде ындыг төлевирлер 1000-дан 5000 рубль чедир болур, чоорту ол түңнү улгаттырып болур.
Екатерина II 300 харлаар
Россияның Президентизи Владимир Путин улуг императрица Екатерина II 300 харын 2029 чылда чуртка демдеглеп эрттирер дугайында Чарлыынга атты салган. Екатерина II Россияның төөгүзүнде дыка хөй чаартылгаларны киирген баштыңчы болуп турар. XVIII векте чурттуң төөгүзүнге, күрүне эргелелинге, эртем болгаш культураның сайзыралынга киирген улуг улүг-хуузун демдеглээри-биле күрүне деңнелинге хөй хемчеглерни эрттирери көрдүнүп турар. РФ-тиң Чазаа алды ай дургузунда байырлалды белеткээр организастыг комитетти тургузуп, планын бадылаан турар ужурлуг. Регионнар болгаш тус чер бот-башкарылга органнары хемчеглерге идепкейлиг киржири-биле хамаатыларны болгаш хөй-ниити албан черлерин хаара тудар.
Екатерина II 1762 чылда дүжүлгеге олурупкаш, үжен ажыг чыл удуртуп келген. Ол үе-чаданы Россия империязының алдын веги деп адаар: Екатеринаның үезинде Россияның девискээри дыка улгаткан, ылаңгыя Европага салдарын күштелдирген, күрүне эргелеп-башкарарынга дыка улуг чаартылганы кылган, культура талазы-биле чечектелиишкинниң үндезинин тургускан. 2029 чылда ооң юбилейин күрүне деңнелинге демдеглеп эрттирери дээрге чүгле хүндүткелдиң демдээ эвес, а амгы үениң салгалынга ол үе дугайында эки билип алырын суртаалдаары болур.
Президент байыр чедирген
Россияның Президентизи Владимир Путин Саң-хөөнүң айыыл чок чоруунуң V Делегей олимпиадазының түңнел чадазының киржикчилеринге байырын чедирген. Эртип турар олимпиаданы чурттуң Президентизи делегейде саң-хөө талазы-биле билиглерге хамаарышкан эң чугула хемчеглерниң бирээзи деп санап турар.
Красноярскыда эртип турар олимпиада киржикчилеринге байырын чедирбишаан, эң баштай 2021 чылда болган олимпиада дыка хөй эксперттерниң бедик үнелелин алган болгаш аныяктарның сонуургалын чаалап алган деп ол демдеглээн. Сибирь федералдыг университетте эртип турар олимпиадада ХКД, БРИКС, ШОС чурттарындан болгаш өске-даа даштыкы күрүнелерден 600 хире өөреникчилер, студентилер киржип турар.
Өөреникчилер халас чемненир
Шупту өөреникчилер школа столоваяларынга халас чемненир. Күрүне Думазынга төлевилелди киирген — ол ам чүгле күзел эвес, а келир үениң хоойлузу апарган. Депутаттар 2026 чылдың сентябрь 1-ден эгелеп 1-11 класстарның шупту өөреникчилерин халас чем-биле хандырар деп планнап турар. Халас изиг чем уругларның кадыкшылын быжыглаар, гастрит чергелиг чем хайылдырар органнар аарыгларындан камгалаар.
Киберкамгалал кичээлдерин эрттирер
Россияның школаларының баазазынга башкылар болгаш ада-иелерге информацияның айыыл чок чоруунуң үндезиннерин өөредир.
Амыдыралдан алгаш көөрге, дыка хөй назы четпээн ажы-төл бузурукчуларның мегезинге алзып, когарап турарлар. Ада-иелер боттары база билбес болганындан чүнү канчаар аайын тыппайн турары чажыт эвес.
Ынчангаш ада-иелерге база Интернет четкизинде уруг-дарыгны элзедип турар кандыг-кандыг айыылдыг бөлүктер, сайтылар барын айтып берип, өөредилгени эрттирер кылдыр саналдап турар.
Кыргызстандан 644 дойду эккелген
Каасталга куштары болур дойдуларны Красноярскыда бир хууда сайгарлыкчы өстүрүп турар. Бо чылдың эгезинден тура ол 14 партия кушту эккелген. Крайда Россияның көдээ ажыл-агыйының хайгаарал албанының специалистери аэропортка Кыргызстандан эккелген 644 дойдунуң ветеринарлыг хыналдазын чоруткан. Ведомствонуң парлалга албанының дыңнатканы-биле, дойдуларның 4 аңгы хевирин эккелген. Амгы үеде чараш куштар карантин эртери-биле тускай черже аңгылаттынган.
Нарын кезиишкинни кылган
Склифософский аттыг дүрген дуза эртем-шинчилел институдунуң эмчилери өске кижиниң холунуң адыш кезээн бир кижиге салыр кайгамчык кезиишкинни кылып шыдапкан. Ооң дугайында Москваның мэри Сергей Собянин бодунуң телеграм-каналынга дыңнаткан.
Эмчилер аңгы-аңгы кезиишкин залдарынга 9 шак ишти үзүктел чок ажылдаан. Улаштыр мага-ботта чаа салган кезекке чаңчыгып, хүлээп алыры-биле чогуур эмнээшкинни чорудар. Найысылалдың мэри эмчилерге өөрүп четтиргенин, пациентиге дүрген сегиирин күзээн.
Башкыларга немелде акша төлевири
Күрүне Думазының оралакчы даргазы Борис Чернышов РФ-тиң Чазаанче чылдың-на Башкы хүнүнде Россияның бүгү башкыларынга эге шалыңга дең акша төлевирин кылырын саналдаан чагааны чоруткан.
«Башкылар хүнүнде шупту башкыларга, ооң иштинде немелде өөредилге черлеринде ажылдап турарларга, оларның эге шалыңынга дең акша төлевирин тургузарының дугайында чугаа чоруп турар. Ооң сорулгазы – Россияның келир үезин хевирлээринге башкыларның үлүг-хуузун демдеглеп, байырлал хүнүнде боттарын ниитилелге чугула кылдыр миннир арганы оларга бээри» – деп документиде айыткан.
Ындыг базым чүгле саң-хөө деткимчезин бээр эвес, а башкы мергежилдиң ат-алдарын быжыглаарынга база өөредилге адырында кижи курлавырларын камгалаарынга идигни бээр дээрзин демдеглеп турар.
Документ РФ-тиң Чазаанда чаа чеде берген. Кандыг шиитпир хүлээп алырын үе көргүзе бээр.
Россияда интернет өртээ чиик
Делегей экономиказында Россия бажыңга ажыглаар эң чиик өртектиг интернет дээш 2 дугаар черни ээлээн. Бирги черде – Индия, ында амы-хуузунда бажыңга ажыглаар интернеттиң бир айда өртээ 7,7 доллар. Россияда – 693 рубль (8,7 доллар). Үшкү черде – Румыния. Румыннар интернет дээш айда 9,8 доллар төлеп турар.
Чиик өртектиг интернеттиг чурттар санынче оон ыңай Кыдат, Узбекистан, Киргизия, Казахстан, Турция, Болгария, Литва, Польша, Грузия, Таиланд, Армения болгаш Латвия кирип турар.
Эң аар өртектиг интернет АКШ-та, Канадада, Люксембургта. Бажыңга интернет коштуруп алырының хөлезини аар чурттарга оон ыңай Бельгия, Ирландия, Австралия, Германия, Нидерланды, Португалия болгаш Мурнуу-Африкан Республика хамааржыр.
Надежда КУУЛАР белеткээн.
Материалдарны болгаш чуруктарны интернет четкизинден алган.
“Шын” №38 2025 чылдың октябрь 2