Россияныӊ статистика албаны бо чылын онзагай төөгүлүг ийи чаа номну чырыкче үндүрген. Ооӊ бирээзи «От измерений до измерений», а өскези «Переписи населения в России» деп ном.
Бурунгу татар-моол дарлал үезинден тура 2021 чылда сөөлгү эрттирген Бүгү-российжи чон чизезин канчаар чорудуп турганыныӊ дугайында демография шинчилелиниӊ төөгүзүн ында бижээн.
Номнарны кылырда, чурттуӊ кол-кол библиотекаларында шыгжаттынган документилерге даянып, улус- чонга шоолуг билдингир эвес материалдарны киирип, архивтерниӊ медээлерин ажыглап турган. Амыдыралдыӊ төөглүг болуушкуннарын көргүскен, чон чизезиниӊ үезинде тырттырган архивтиӊ ховар чуруктары номну каастап турар.
«От измерений до измерений» деп номда хөйге билдингир чуруктарны киирген. Чон чизезиниӊ дугайында шоолуг билбес улуска ол ажыктыг болур. «Переписи населения в России» деп ном дээрге чон чизезиниӊ дугайында эртем-публицистика үндүрүлгези-дир, ону чизе темазын ханы сонуургап чоруур номчукчуларга, демография, статистика, төөгү деп мергежилдиг улуска дээш белеткээн» - деп, Росстаттыӊ удуртукчузунуӊ оралакчызы Сергей Егоренко демдеглээн.
Номнуӊ авторлары эрткен үениӊ төөгүзүн шинчилевишаан, статистиканыӊ келир үезин болгаш 2030 чылга чедир чон чизезин кандыг болурун баш бурунгаар даап бодаарын оралдашкан.
«Келир үеде чон чизези бистиӊ чаӊчыга бергенивис ышкаш, шак ынчаар болбас дээрзин дыка эки билип турар бис. Медээлер чыырда, хөй кезиинде чүгле электроннуг херекселдерни ажыглаар апаар болгай. Оон аӊгыда, Россияныӊ чонунуӊ даӊзызы (реестр) ол үеге чедир кылгаш, ажыглай бээр дээрзинге идегеп турар бис. Дыка хөй чурттар кижи бүрүзүн бижээн даӊзыны (регистр) дыка шынарлыг кылдыр долдуруп бижип алган болгаш, амгы үеде бистиӊ чон чизези деп билиривис шак ындыг ажылдан ойталап турар. Ол чурттар болза чон чизези дээрге чурттакчы бүрүзүнүӊ амы-хууда документилерин кандыг-бир тодаргай ай-хүнде хоолгалап алганы деп турар. Бистер 2030 чылга чедир шак ындыг хевирлиг ажылга белен болур бис бе? Ону баш бурунгаар чугаалаары берге-даа болза, аӊаа дөмей-ле белеткенип алыр ужурлуг бис. Бо ийи үндүрүлгеде ол теманы дыка тодаргай сайгарып бижээн» - деп, Сергей Егоренко чугаалаан.
Бо чаа номнарны Россияда чон чизезиниӊ төөгүзү деп интернет төлевилелдиӊ сайтызындан көрүп болур. Ооӊ электроннуг хевиринде 1897 чылдан тура 2014 чылга чедир эрттирген чон чизезиниӊ түӊнелдерин база чыып каан. Статистика дугайында лекцияларны көрүп, Россияныӊ статистика албаныныӊ специалистериниӊ бижидип алганы солун фактыларыныӊ аудиобижидилгезин дыӊнап болур. Инфографика материалдары чоннуӊ амыдырал байдалын көргүзүп, архив чуруктары шаг-үе бүрүзүнде чоннуӊ сеткил хөөнүн дамчыдып турар.
Красноярскиниӊ статистика албаныныӊ медээлеринден Р.Демчик белеткээн