Россияның Журналистер эвилелиниң ХIII съездизинден

Эвилелдиң ажылы эки түңнелдиг болганын делегаттар демдеглээн

Бо чылдың октябрь 29-та Москвага Россияның Журналистер эвилелиниң ХIII дугаар съездизи болуп эрткен. Аңаа Тывадан ийи кижи барып чордувус – ук Эвилелдиң Тывада салбырының удуртукчузу Эльвира Лифанова база мен съездиге келген 200 чыгыы делегаттарның аразынга турдувус.

1975 чылдан бээр Россияның Журналистер эвилелиниң кежигүнү болуп келген-даа болзумза, ындыг чыышка бир дугаар киржир аас-кежиктиг болдум. Бо таварылгада, съездиге барып киржир күзелдиг кижилер хөй-даа турган болза, ТЖЭ-ниң конференциязынга мени деткип, соңгааш, ынаар чорутканынга өөрээн мен: ол мээң амыдыралымга бир дугаар база сөөлгү катап болган боор. Шуптуңарга өөрүп четтирдим, коллегалар!

Ам Эвилелдиң 13 дугаар чыыжының канчаар эрткениниң база кандыг айтырыгларны аңаа чугаалашканының дугайында, озалдап-даа болза, кысказы-биле бижип көрейн. Съездиниң хүн чурумунче 15 айтырыгны киирип, чугаалашкан. Оларның кол кезектери – Россияның Журналистер эвилелиниң даргазының отчёду (ону Тывага кээп чораан Владимир Соловьёв кылган), Секретариаттың, Контроль комиссиязының, Улуг жюриниң отчёттары, Уставка өскерилгелер болгаш немелделер кииргеш, бадылаары, организацияның адынга өскерилгелер киирери, РЖЭ-ге кежигүн болуп кирериниң дугайында саавырны бадылаары, кежигүнге кирериниң, кежигүн дадывырының хемчээли болгаш ону төлээриниң чурумун бадылаары, эвилел кежигүнүнге кирериниң база кежигүн дадывырын төлээриниң дугайында саавырны бадылаары, РЖЭ-ниң даргазын соңгууру, 2022 – 2027 чылдарда кылып чорудар ажылдарның кол угланыышкыннары дээш оон-даа өске (моон соңгаар ажылдаар удуртукчу органнарның соңгулдалары).

Россияның Журналистер эвилелиниң даргазы Владимир Соловьёв мооң мурнунда болган 12-ги съездиниң соонда эрткен беш чылдарның дургузунда кандыг ажылдар кылдынганының дугайында чыылганнарга илеткээн. Чартык шак ажыр уламчылаан илеткелде кирген чүүлдерни санап бижиири болдунмас төлээде, чүгле кылдынган кол-кол ажылдарны маңаа айтып каайн. РЖЭ-ни В. Соловьёв удуртуп эгелээн соонда чедип алдынган бир эки чүүл – Россияның күрүне шаңналдарының системазынче кирген «Россия Федерациязының алдарлыг журнализи» деп хүндүлүг атты 2018 чылда тургусканы. Ол чылдың декабрь айда ындыг атты массалыг информация чепсектериниң 15 төлээлеринге тывыскан. Оон бээр 70 кижиге ол атты тывыскан, оларның аразында Тывадан Н.М. Антуфьева биле А.С. Шоюн бар.

«Амгы үениң журналистиказының форуму» деп аттыг чыыш Сочи хоорайга үргүлчү болуп турар апарган. Ону эрттирген санында Россияның бүгү девискээрлеринден база даштыкы чурттардан 1000 журналистер кээп чыглып, санал-оналдарын, дуржулгазын солчуп турар. Тываның журналистери ол форумнарга үргүлчү барып, киржип, шаңналдыг черлерни удаа-дараа ап турган.

Амгы үеде 70 000 ажыг кижи Эвилелдиң кежигүннери болуп турар.
– Бо хүнде бистиң ажылывыста кол чүүлдер – сөстүң ажык-чарлыы, информацияны хостуг нептередири дээш демисел, хостуг бижиирин болгаш чугаалаарын хоруп турар таварылгалар-биле (цензура) демиселди чорудары, журналистерни болгаш бистиң бүгү медиавысты кандыг-даа халдаашкыннардан камгалаары – деп, В. Соловьёв илеткелинге айыткан.

Съездиге кол илеткелчи Владимир Соловьёв РЖЭ-ниң ажылын демдеглеп тургаш, херек апарганда, журналистерге юридиктиг дузаны канчаар чедирип турарын, даштыкы чурттарда журналистер организациялары-биле, аныяктар-биле канчаар ажылдап турарын дыңнаткан.

Журналистер аразында эрттирип турар мөөрейлерге доктаагаш, «Алдын демир-үжүк» деп мөөрейни ол онзалап демдеглээн: «Ооң деңнелин ап көөр болза, ол журналист кижиге эң-не үнелиг, эң бедик шаңнал болур. Ону 1996 чылда бир дугаар тургускандан бээр бистиң дыка хөй эштеривис ол шаңналды алганнар, аңаа чоргаарланып чоруурлар». Оон аңгыда, «Чылдың эң эки журналисчи ажылы», «Бүгү Россия», «Россияның 10 эң эки солуннары» болгаш өске-даа мөөрейлерге чурттуң аңгы-аңгы булуңнарындан журналистер идепкейлиг киржип турарын илеткелчи айыткан. Ол ышкаш РЖЭ-ниң кежигүннериниң кадыкшылын экижидеринге хамаарышкан чиигелделер барын делегаттар сонуургап дыңнаан.

Бо чылдан эгелеп Донецк, Луганск Улус Республикаларның, Запорожье, Херсон областарның журналистер организациялары РЖЭ-же каттыжып киргенин, оларның удуртукчуларының съездиге чугааларын делегаттар улуг сонуургал-биле дыңнап, хүлээп алганнар. Үениң чедишпес болганы-биле национал республикаларның төлээлеринден чүгле Алтай Республиканың журналистериниң девискээр организациязының даргазы Борис Алушкинге сөс берген.

Залга чыылган хөй делегаттар мурнунга чүве чугаалаан төлээлер Владимир Соловьёвтуң эрткен беш чыл дургузунда кылып чоруткан ажылын эки деп демдеглеп, ону РЖЭ-ниң даргазынга катап соңгуурун саналдаанының түңнелинде ол ажык бадылаашкын-биле катап соңгуттурган.

Хенче-Кара МОНГУШ,
Россияның Журналистер эвилелиниң ХIII съездизиниң
делегады, Тыва Республиканың алдарлыг журнализи.
Авторнуң тырттырган чуруктары.