Февраль 28-тиң хүнүнде Улусчу чогаадылга төвүнге “Өртемчейим – өг-бүлемде” деп концерт болуп эрткен. Аңаа Кызыл хоорайның чогаадыкчы салым-чаяанныг артист өг-бүлелери киришкен. Ниитизи-биле 19 өг-бүлеге шак бо онзагай хевирниң концертинге киржирин сүмелээрге, чөпшээрешкеш, киржип чедип келген. 20 дугаар өг-бүле боттары келгеш, киржир күзелин илереткен.
Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путинниң Чарлыы-биле 2024 чыл Өг-бүле чылы кылдыр чарлаттынган болганда, республикада чылды ажыдып турар бир дугаар хемчег дээрзин Улусчу чогаадылга төвүнүң директорунуң оралакчызы Урана Намгай-оол демдеглээн: “Культура адырында ажылдап чоруур салым-чаяанныг өг-бүлелер хөй. Оларның-биле кады мындыг чараш хемчегни чыл эгезинде чонга көргүзер аргазын көргеш, эрттирип турарывыс бо. Бо концертке ниитизи-биле 20 салым-чаяанныг өг-бүлелер киришкен. Оларның аразында ат-алдар четкен, мергежилин чаа эгелеп чоруурлар дээш кандыызын чок дээр”.
Киржикчилер аразында кады кырыырлар, авашкылар, адашкылар, угбашкылар, алышкылар, кырган-ава, кырган-ача, уйнуктары дээш кандыг-даа улус бар.
ТР-ниң алдарлыг артизи Айдың Монгуш (Ишкин оглу) бо концертке бодунуң өг-бүлези-биле киржип чедип келгени онзагай. “Өг-бүле чылында мындыг чараш концертке киржири-биле чалааны өөрүнчүг-дүр. Өөм ишти культурадан кончуг ырак кижи. Ынчалза-даа мээң дилээм-биле сцена кырынче ажы-төлүм-биле үнүп келгени, чоргааранчыг-дыр. Өг-бүлемни улус чуруктан көрген. Өг-бүле дээрге эң-не онзагай күрүне-дир. Кандыг-даа салым-чаяанныг өг-бүлелер бар-дыр. Шак мындыг концертти ооң соонда база катаптаар болза эки-дир деп санап тур мен” – деп, ол өөрүшкүзүн илереткен.
Ол кежээниң база бир онзагай төлээлери республикада билдингир өг-бүлелерниң бирээзи — Игорь, Айдысмаа Көшкендейлер. Бо өг-бүлениң уйнуу Карасай, оолдары Чолдуг, Айгор, кенни Белекмаа база боттары “Конгурей” деп ырыны шупту ырлааны кончуг чараш болган. “Уйнуум, оолдарым, кенним-биле бир дугаар сцена кырынче кады үнүп турарым ол. Уйнуувуска-даа, боттарывыска-даа дендии солун болгаш өөрүнчүг-даа болза, бүдүн өг-бүлевис-биле чон мурнунче ырлап үнери дээрге биске улуг харыысалга” – деп, Игорь Көшкендей демдеглээн.
Өг-бүлениң шилиттинген ырызын баштай уйнуу бир көрүлдеге ырлаары-биле кырган-авазы өөреткен дээрзин ол чугаалаан: “Бо концертке киржири-биле база бо ырыны шилип алганывыс бо. Уйнуувусту чогум-на ырлаар кижи деп бодаваан бис. Бичиизинде ооң салым-чаяанын көргеш, чаптаар турган бис. Амгы үеде чоргаарланыр апардывыс”.
Өг-бүле, ава, ажы-төл, акы-дуңма дугайында тускай тематиктиг шилиттинген ырылар чоннуң сеткил-хөңнүн оттуруп турган. Оон аңгыда, Национал театрның артистери Уран-оол, Аржаана Стал-оолдар, Олег, Саяна Саттар, Өнер Кызыл-оол, Сайлык Сүктермаа, Өвүр кожуундан Каадыр, Сырга Чымбалак алышкылар, Откун, Мерген Куулар алышкылар дээш черле кымнарны чок дээр.
Ыры-хөгжүмден аңгыда, самчылар база кээп киришкен. Татьяна Баян ажы-төлү болгаш бодунуң удуртуп турары “Энерел” танцы бөлүү-биле, Ховар, Чинчи Салчактар база өскелер-даа танцы-самын бараалгаткан. Чинчи, Сырга, Анастасия Шүңней угбашкыларның рояль, флейтага үдеткен самы кончуг онзагай көргүзүглерниң бирээзи болган. Ол ышкаш республикада билдингир апарган “Салгал” танцы бөлүү база концерттиң киржикчилери болган.
Ук хемчег Өг-бүле чылында болур хемчеглерниң баштайгызы дээрзин Урана Намгай-оол чугаалаан: “Чыл дургузунда “Кавай”, “Ус-шевер тыва” дээш оон-даа өске хемчеглерни бо чылга хамаарыштыр планнап алган бис. “Уран чүүлдүң күзүнгүзү” деп театрлар аразынга болур мөөрейивисти өг-бүлелер аразынга эрттирер сорулганы салдывыс”.
Чыжыргана СААЯ.
Чуруктарны Улусчу чогаадылга төвүнден алган.
«Шын» №16 2024 чылдың март 2