Тываның Онза байдалдар яамызының дыңнадып турары-биле, 2025 чылдың алды айында Тываның девискээринге шупту 666 өрт болган, эрткен чылга деңнээрге, 64 таварылга көвүдей берген. Ооң хайындан 8 кижи амы-тынындан чарылган, 11 кижи янзы-бүрү кемдээшкиннерни ап когараан. Өрт өжүрер албанның ажылдакчылары 29 кижини камгалаан, 314 кижини айыыл чок черже көжүрген. Өрттерниң болуп турар чылдагааннарының аразында эң нептереңгейи дээрге-ле кижилерниң от-биле кичээнгей чок чоруу болуп артпышаан. Дараазында чылдагааннарга электрилиг дериг-херекселдерни ажыглаарының чурумун хажытканы болгаш одаар бажыңнарның печкаларын айыыл чок чорукка дүүшпес кылдыр ажыглап турары хамааржыр.
Арга-арыг, хову-шөлдерде бойдус халавынга хамааржыр өрттерден аңгыда, чуртталга бажыңнары өрттени бээр таварылгалар база, эрткен чылга деңнээрге, хөй болуп турар. Бо байдал чүнү чугаалап турарыл дээрге, бир-ле дугаарында, кижилерниң харыысалга чогун, тургустунуп болгу дег айыылды үе-шаанда эскербейн баарын көргүзүп турар. Бо чылдың бирги чартыында чуртталга бажыңнарынга 97 өрт бүрүткеттинген, эрткен чылга деңнээрге, 42,5 хууга өскен. Массалыг информация чепсектерин дамчыштыр харыысалгалыг албан черлери чурттакчы чонга тайылбыр ажылдарын үргүлчү чорудуп турар. Ындыг-даа болза байдал дүшкүүрлүг болуп артпышаан. Ынчангаш, хүндүлүг номчукчулар, силерге база катап өрт айыылын болдурбазы-биле, баш бурунгаар кылып чорудар хемчеглерни, сагыыр ужурлуг дүрүмнерни таныштырар-дыр бис.
Өртке удур айыыл чок чоруктуң дараазында хемчеглерин сагыыры чугула:
амыдыралга өөскээн өрттерни болдурбазы-биле, эзирик байдалдыг орунга таакпылап болбас;
электрилиг чылыдар үрелик херекселдерни ажыглап болбас;
печка, суугуларның, каминнерниң тургузуун шын кылдыр кылыры чугула;
бажың девискээринге бок болгаш кургаг сиген, чашпан өрттедип болбас.
сереңги, зажигалка, таакпыны уруг-дарыг четпес черлерге шыгжап, ажы-төлдүң от-биле тенектенир чоруун болдурбаңар;
чаш ажы-төлдү хайгаарал чок арттырбаңар, электри болгаш газ херекселдерин кывыскаш, хайгаарап көөр харыысалганы оларга бербеңер, бодуңарга онааңар;
ажылдап турар газ болгаш электри херекселдерин хайгаарал чок арттырбаңар, хол-биле чогаадып кылган электри херекселдерин ажыглаваңар.
Бир эвес силер квартираңарга азы бажыыңарга газ чыды чыттап каапкан болзуңарза:
- шупту газ краннарын дуглаңар;
- электрилиг чырыкты болгаш электри херекселдерин кывыспаңар;
- сереңги шап, ажык от үндүрбеңер (частыышкын болу бээр);
- өрээлди агаарлаткаш, газ чериниң аварийлиг албанын «04» деп телефон-биле кыйгыртыңар;
- эргижирээн электри удазыннарын ажыглаваңар, оларны кадагларга быжыглаваңар база обой-биле дуй чыпшырбаңар;
- стандартка дүүшпес электри камгалакчыларын (предохранительдерни) ажыглаваңар;
- үрелген электри розеткаларын болгаш өске-даа үрелик электри херекселдерин ажыглаваңар;
- чуртталга бажыңнарының подвалдарынга бензин дээш өске-даа кывар-чаар материалдарны шыгжаваңар;
- балконнар база лоджиялар эжиктерин эт-сеп, дериг-херекселдер болгаш өске-даа чүүлдер-биле дуглап бокталдырбаңар;
- бажың иштиниң хааржактарын база эт-септи чадаларга болгаш ниити ажыглалдың коридорларынга салбаңар;
- тудуглар чоогунга одагланып, кургаг сиген өрттедирин болдурбаңар;
- херим иштиниң эртер черлерин янзы-бүрү чүүлдер-биле моондактап дуглаары хоруглуг.
Өрт болу берген таварылгада кылыр ужурлуг хемчеглер:
- өрт болу бээрге, «01» азы «112» деп телефон дугаарларынче долгааш, өртке удур камгалалды доп-дораан кыйгыртыр;
- кайда чүү хып турарын, тодаргай адрезин, каш дугаар каътта, кайы подъездиде өрт үнгенин база кым дыңнадып турарын далажып дүвүревейн, шын дамчыдар;
- өрт өжүрүкчүлерин уткуур;
- дыка девидевейн, бодун туттунар болза, улуг эвес өрттү өрт өжүрер херексел (огнетушитель), суг, резин азы тырың кылын пөс-биле өжүрүп болур;
- кижилерни болгаш материалдыг үнелиг чүүлдерни өрттен чайладыр талазы-биле хемчеглерни ап көрүңер;
- соңгаларны буза шавары болгаш эжиктер ажыдары хоруглуг, ол өрттү улам өөскүдер.
Утпаңар!
Өртке удур айыыл чок чоруктуң дүрүмнерин сагыыры – хамааты бүрүзүнүң хүлээлгези.
Өрттү өжүреринге бодаарга, ону болдурбазы белен! Бир эвес өрт болу берзе, доп-дораан камгалал албанының «01», «112» телефонунче долгаар силер, чүү хып турарын, адрезин болгаш бодуңарның адыңарны тода дыңнадыңар.
"Өлден артар, өрттен артпас" деп өгбелеривистиң чагыын утпаңар!
/ Н. КУУЛАР.
Чурукту интернет четкизинден алган.
“Шын” № 30 2025 чылдың август 7