Тыва – "дугуйлар кырында" регион. Кожуун-сумулар, хоорай иштинге чоннуң аргыжылгазын автотранспорт дузазы-биле боттандырып турар. Ынчангаш орук шимчээшкининиң айыыл чок чоруу Тывада чидиг айтырыгларның бирээзи болур.
Май 31-де Тывада Иштики херектер яамызынга парлалга конференциязы болуп эрткен. Аңаа ОШАЧКИ эргелелиниң начальнигиниң хүлээлгезин күүседип турар Виктор Дунаевский болгаш ук эргелелде килдис даргазы Екатерина Валева бо чылдың дөрт айында республика девискээринге чолаачының шынзылгазы чок азы хавырткан улустуң буруузу-биле болгулаан орук озал-ондаанга хамаарыштыр кылып чоруткан ажылының түңнелдери-биле таныштырган.
Ниитизи-биле эрткен дөрт ай дургузунда Күрүнениң автоинспекция ажылдакчылары чолаачының шынзылгазы чок машина башкарып чораан 1740 кижиге административтиг харыысалганы онааган. Машина башкарар документ чок 175 кижи, оларның 84-ү эзирик байдалга чорааш, орук озал-ондаан кылган. Түңнелинде, чок болган кижилерниң саны 6 четкен.
“Чолаачы болуксааш, автошколаны дооспайн чыда-ла, УАЗ маркалыг машинаны садып алгаш, ай безин четпейн чыда, оозун четтикпейн мунуп алгаш, машина башкарар дуржулгазы эвээш болганындан, чайып алган. Түңнелинде, Чадаана чедер дээш машинага чораан алды кижиниң бирээзи амы-тынындан чарылган. Автотранспорт башкарар мурнунда, бүгү дүрүмнерин эки өөренгеш, холга чолаачының шынзылгазын алгаш, чүгле ынчан дидими-биле руль артынга олурар ужурлуг. А бо таварылгада, машинаның ээзиниң улуг туразы бир кижини амызындан чарган болгаш артык шүүделге чедирген...” – дээш, өске-даа чижектерни Виктор Дунаевский парлалга конференциязынга чугаалаан.
Ол ышкаш автотранспорт башкарар документ чок азы хавырткан улустуң руль артынга олурар кандыг-даа эргези чок хиреде, каш удаа ОШАЧКИ ажылдакчыларынга туттуруп, торгадып тура-ла, кезевес болуп турары дүвүрелди оттуруп турарын ол демдегледи. Эрткен чылдың көргүзүү-биле алырга, ийи удаа туттурган улустуң саны 787 кижи четкен. Ол ышкаш, 3, 4, 5, 6-даа удаа туттургаш, чүве тоовас улус бар. Бир кижи мырыңай 8 удаа торгаткан болуп турар. Шак мындыг чолаачылар орук шимчээшкининиң киржикчилеринге улуг айыылды тургузуп турар. Бо эң-не нарын айтырыгларның бирээзи. Республика девискээринде бо талазы-биле Кызыл хоорай бирги черде турар, ооң соонда Кызыл кожуун, үшкү черде – Барыын-Хемчик, дөрткү черде – Ак-Довурак хоорай, бешки черде – Чөөн-Хемчик кожуун.
ОШАЧКИ ажылдакчыларының дыңнатканы-биле, 2022 чылдың эрткен айларында чолаачының шынзылгазы чок чорааны дээш торгаалдарның ниити түңү 7 сая 700 рубль четкен. Чолаачының шынзылгазын садып алган 10 таварылганы илереткен. Амгы үеде 50–60 муң рубль-биле чолаачылаар эрге берип турар меге документини садып ап турары чажыт эвес. Шак ындыг документини ОШАЧКИ ажылдакчылары дораан дөзүнден илередип үндүрүп эккээр апарган. Ооң ээлери, меге документини белеткээн улус, хоойлу мурнунга харыылаар апаар дээрзи билдингир.
“Автомашинаның ээзи документ чок кижиге машина башкарар эргени бергени дээш 30 муң рубльге торгадыр. Оон аңгыда, ол машинаны башкарып чораан документ чок чолаачы база торгаалга онаажыр. Эрткен чылда автомашина ээлеринге онааган торгаалдың түңү 30 сая рубль четкен” – деп, Екатерина Сергеевна чугаалады. Ол ышкаш амгы үеде Россияның күрүне автоинспекциязы чолаачылаар шынзылга чок чорааны дээш харыысалганы оон-даа шыңгыырадыр саналды киирип турарын ол демдеглээн.
Амгы үеде республика девискээринде бүрүткеткен автотранспорттуң ниити саны 74 муң ашкан. Ооң иштинде 60 ажыг хуузу улустуң хууда машиназы. А хүнүң-не постуже үнүп, орук шимчээшкинин хынап турар автоинспекторларның саны – 100 кижи.
Машина мунупкаш, халдыры анаа-ла аян-тээлээри эвес-ле болгай. Бир дугаарында, орук шимчээшкининиң улуг агымынче кирер бетинде бүгү дүрүмнерни беш салаа дег билген турар болгаш машина башкарар эргени берип турар чолаачының шынзылгазын холга туткан чорууру чугула.
Руль артынга олурар бетинде, шыңгыы боданганы-ла дээре.
Бистиң корр.