Ук-төөгү
Июнь 18 дагылгалар кылырынга онзагай таарымчалыг хүн болган. Ол хүн Тес-Хемниң бир чараш булуңу — Шивээлиг-Хемге Бүлчүң өгбевистиң салгалдары төрел аймааның оваа дагылгазын эрттирген. Бо чылын 13 дугаар чыл эрттирип турарывыс дагылгага Бүлчүң өгбевистиң 9 ажы-төлүнүң ажы-төлдери чыглып келгени бо.
Бо чылгы оваа дагылгазын Дыртый-оол, Хөлбең, Лапчаа алышкыларның ажы-төлү дыка демниг организастап эрттирди. Бистиң аймактың дагылгаларынга езулалды каш чыл улай Шолбан башкы (Шолбан Эмей-оолович Ооржак) чорудуп келген. Бо удаада база дагылганың езулалдарын чогуур деңнелге ол кылды.
Түмен-Байыр улуг өгбевистиң оглу Бүлчүң кырган-ачавыстың ажы-төлү: Хөлбеңниң, Симчитмааның, Лапчааның, Үшааның, Камааның, Чамааның, Буудайның, Дыртый-оолдуң үре-садызы 60 ажыг кижи бо удаада чыглып келген. 2015 чылда оваа дагылгазынга 140 кижи келгенивис уттундурбас.
Төрел аймаавыстың нояны Олег Викторович Эренчин бо чылын чөптүг чылдагаан-биле оваа дагылгазынга келбээн-даа болза, хүндүлүг өгбевис Кара-оол Лопсанович Лапчаа (мурнунда аймаавыс нояны) оваа дагылгазын кончуг таптыг удуртуп-башкарып эрттирди. Оваа номналы, саң салыр езулалдар соонда аймактар чыскаалы болган. Аңаа өг-бүлелер боттарын таныштырып, чеже кижи келгенин илеткээн. Кара-оол Лопсанович аймаавыстың чыл дургузунда ниити байдалын допчузу-биле таныштырган.
Төрел аймаавыста чедиишкиннер хөй болган. Бо чылын дээди болгаш ортумак өөредилге черлери дооскан салгалдарывыс хөй. Тываның күрүне университединге Чинчи Хертек психолог, Отчугаш Балаа инженер-тудугжу, Нямаа Санчат зооинженер, Виталий Мандал башкы, Вилория Эренчин (2 дугаар дээди эртеми) фармация эртемнерин чедип алганнар. Олча Лапчаа Новосибирскиниң эмчи колледжиниң, Бадма Чооду Кызылдың автоорук техникумунуң дипломнарын холга алганнар.
Хүндүлүг хоочунувус Светлана Данзын-оолдуң өг-бүлези бо чылын улуг чедиишкиннерлиг болган. Светлана Байыровнага «Тыва Республиканың алдарлыг журнализи» деп бедик атты тывыскан, уйнуктары — Света Благовещенскиниң Медицина академиязының педиатрия салбырын, Седип Томскиниң суг транспорту болгаш судно чорулгазының техникумун доосканнар.
Мугур хар харлаан хоочуннарывыс база бар: Кара-оол Лапчаа 80, Николай Аракчаа 75, Алдар-оол Чооду 70, Олег Эрендей 60 харлааннар.
База бир онзагай болуушкун — хлеб быжырар чер чок турган Куран арбанга чоокта чаа Шугдуржап Аракчаа «социал керээ» программазының деткимчези-биле пекарня ажыдып алганы база бир улуг чедиишкин-дир.
Төрел аймаавыстың эң-не хүндүткелдиг кижилери – улуг назылыгларывыс, өгбелеривис болгай. Ырак орукту бергезинмейн, идепкейин көргүзүп келгенинге өөрүп, оларга узун назынны йөрээп, мөгеер-дир бис. Ол дээрге Кара-оол Лопсанович, Чурумаа Салчаковна Лапчаалар, Роза Дүрбеевна Догуй-оол, Лидия Чоодуевна Дыртый-оол, Нина Хандыжаповна Чооду, Зоя Байыровна Самдан олар-дыр. Келген-келбээн-даа хоочуннарывыска организакчылар чылыг чоорганнарны белекке сөңнедилер.
Хөлбең өгбевистиң салгалы — Далай угбавыс, Херел-оол честевистиң уруу Екатерина Херел-ооловна Чооду бодунуң кады төрээннеринден чааскаан-даа келзе, ак аъш-чеми-биле төрел аймаан чемгергени мактанчыг. Эът-сүдү хөлбеңейнип чыдар, эрес-кежээ муңчу малчын чораан Хөлбең кырган-ачазын Катя угбавыс дөзээни-даа чадавас.
Бир чыл эртерге-ле, салгалдар немежип, улуг назылыгларывыс «дуу оранче аъттанып» чоруп турарын дагылгага келгеш эскердим. Чылдан чылче аныяк өскенивис төрел аймааның чыглыр ыдыктыг езулалынче улуг сонуургалдыг кээп турары өөрүнчүг. Бо чылын база аныяктар хөй келгени онзагай. Оюн-тоглаага, спортчу мөөрейлерге эң-не идепкейлиг кижилер олар болган. Хендир дыртар мөөрейге бирги черни Эренчиннерниң, ийигизин Лапчааларның төрел бөлүү алганнар. Эң-не солун, адаан-мөөрейлиг оюн — аймак хүрежи. Улуг мөгелер аразынга Бямба Санчат шүүлген, Николай Үдел-оол үжүүрлешкен. Үшкү-дөрткү черлерге Белек Сагар, Шораан Юшаа тергиидээн. Бичии мөгелерден Антон Сагар шүүлген, Амыр-Санаа Аракчаа үжүүрлешкен. Алдын-Херел Аракчаа биле Очур Юшаа 3–4-кү черлерге төлептиг болганнар.
Дыртый-оол, Хөлбең, Лапчаа алышкыларның ажы-төлү бо чылгы Оваа дагылгазын бедик деңнелге организастап эрттирдилер. Келир чылгы оваа дагылгазын Аракчаалар организастап эрттирер кылдыр хүлээнип алдывыс.
Арслан АРАКЧАА.
Авторнуң тырттырган чуруу.