Наталья Ортун-ооловна Очур Сүт-Хөл кожуунда Ишкин-Аксы деп чараш черге аныяк алды ажы-төлдүг өг-бүлениң дун кызы болуп төрүттүнген. Суг-Аксы ортумак школазын 1975 чылда, Кызылдың эмчи училищезин 1983 чылда кызыл диплом-биле дооскан.
Эмчи шугумунга ажылчын базымнарын Элегес-Аксынга, Саглыга, Сүт-Хөлге, Бай-Тайгага дээш, улуг эмчи өөнүң ээзи Владимир Михаилович Очур-биле Тываның дыка хөй булуңнарынга акушерлеп ажылдап чораан. Эмчи шугумунга ажылдап чорааш, Тываның күрүне университединиң филология факультединиң тыва дыл, чогаал салбырын бот-өөредилге-биле доозуп алганы онзагай. Эмчи, башкы мергежилдерден аңгыда, логопедтиң курстарынга база өөренип алгаш, Республиканың 1 дугаар эмнелгезинге логопедтиң хүлээлгезин күүседип турган. Наталья Ортун-ооловна өөрениринге аажок сундулуг кижи дээрзин эрткен оруу бадыткап турар. Наталья Ортун-ооловна, Владимир Михаилович Очурларның ажы-төлүнде оларның соон салгаан эмчилер чок-даа болза, уйнуу кырган-авазы, кырган-ачазының изин истеп, эмчи институдунче өөренип кирип алган.
Наталья Очур бо хүннерде республиканың дүрген эмчи дузазы чедирер төвүнде ажылдап чоруур.
«1993 чылда Дүрген дуза чедирер төпке ажылдай бердим. Мен төрүттүнүп турумда, 1958 чылда ажыттынган, мээң-биле чажыт төп-түр бо. 64 харлаан бистиң организациявыска чаа оран-сава чугула херек. Дүрген эмчи дузазы хереглээн улусту бажыңнарындан ап алгаш, республиканың эмнелгезинче чедирип турар бис. Улуг оран-савалыг турган болзувусса, баштай бодувус эмчи дузазы хереглээн улусту чыттырып алгаш, эмнээшкин эрттиргеш, ооң соонда эмнелгелерже чорудар ужурлуг. Амдыызында ындыг арга-шинээвис чок» – деп, Наталья Ортун-ооловна чугаалады.
Н. Очур каяа-даа ажылдап чорааш аажок хөй-ниитижи, идепкейлиг кижи. РФ-тиң Кадык камгалалының тергиини, ТР-ниң Дээди Хуралының хүндүлүг бижии дээш хөй-ле шаңнал-макталдың эдилекчизи. Коллективтиң Херээженнер чөвүлелиниң даргазы.
Улуг дуржулгалыг ажылдакчы болгаш, коллективте аныяктарга авазы дег деп болур. Кымның канчаар ажылдап чоруурун, кымга чүү херегин ол баш бурунгаар-ла билип олурар. Коллективинде үр чылдарда кады ажылдааны эштерин аажок үнелээр. Ортун-ооловнаның көрүжү-биле Альберт Монгуш, Андрей Монгуш, Айдың Ооржак, Аяс Шилги дээш өскелер-даа макталга төлептиг. Оларның аразында чоокку чылдарда ажылдап келген Херел Кууларны, Азиат Чоодуну база онзалап демдегледи.
«Черле ынчаш, сөөлгү үеде ажылдап кээп турар аныяктарның билии дендии бедик. Билир чүвези хөлчок хөй боор-дур. Амгы үениң дериг-херексели-биле чүмнеттинген машина-техника-даа бар. Дугуй кырында кабинедивис деп болур. Сөөлүнде келген машиналарны суг магадаар мен. Шаанда ажылдап чораан үелеримни бо-ла сактып, деңней бээр мен. Кожуунга чаңгыс машина-даа боор. Ол машина үрели-даа бээр. Аъттыг-даа, чадаг-тергелиг-даа, чадаг-даа суурларже эмчи дузазы чедирип барып турган мен. Ам болза магалыг-дыр, шагда эмчи дузазы хереглээн кижиниң чүгле хан базыышкынын хынаар турган болза, ам ол-ла дораан чүрээниң согуундан бээр хынаптар тускай аппараттарлыг машиналар бар апарган» – деп, Наталья Очур хөөреди.
Бүгү чуртталгазын эмчи шугумунга бараалгаткан хоочундан сөөлгү үениң нептереңгей аарыы ковид дугайында сонуургадым.
«Ол кончуг халдавырлыг аарыг үезинде база ажылдаар үүлелиг болган мен. Эмчи кижи кандыг-даа аарыгны көөр. Оон далдаравас ужурлуг. 2019 чылда халдавырлыг аарыг эгелей бээрге, бодувус-даа аарып-аржып турдувус. Хөглээринге, байырлаарынга дыка ынак чон-дур бис ийин. Төрүттүнген хүн, куда-дой дээш чыглыр бис. Чамдык аныяк ада-иелер бар-дыр, ажы-төлү суук думаалап, чөдүрүмзүреп, харык-шинек чок турда-ла, школаже азы уруглар садынче аппарып кааптар. Оон ол уруг эштеринге баргаш, аарыын тарадыптар. Оон ыңай чаш өпеяа азырап олурар иелерниң чер кезиири дыка хөй. Чаш өпеяа азырап олурар ие, аргалыг болза, кевин-херекчок черге аай-дедир чоруганнаарын соксадыр болза эки. Азы бир кижизи эъди изип, аарый бээрге, дүрген дузаны чалапкаш, өске бажыңда чурттап турар ажы-төлү азы өске-даа төрелдери аарый берген кижизинге сагыш човааш, ажы-төлүн эдертипкен чедип кээр. Баштай аарый берген кижизиниң анализиниң харыызын билип алгаш-даа көрүп келбес, ол-ла дораан эдержипкеш кээр. Ынчаар база халдавырлыг аарыг дыка нептереп турар. Оваарымчалыг болуру чугула!» – деп, хоочун чагыды.
Айдың ОНДАР.
Чуруктарны маадырның архивинден алган.