Сарыг шажын болгаш практиктиг психологияның демнежилгези

Тываның найысылалынга «ТШО киржикчилериниң болгаш оларның өг-бүлелериниң сагыш-сеткил талазы-биле психологтуг реабилитациязы: РФ-тиң сарыг шажынчы ниитилелдериниң арга-дуржулгазын ажыглаары» деп бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция бо хүннерде болуп эртип турар.

ЧАА ХҮРЭЭНИҢ МУЗЕЙИН МАГАДААН

Россияда сарыг шажынчы практикалар болгаш арга-дуржулга онза кичээнгейни оттуруп турар. Ынчангаш конференцияга Россияның аңгы-аңгы субъектилеринден сарыг шажынчы общиналарның төлээлери, эртемденнер, эртем болгаш эртем-өөредиглиг албан черлериниң ажылдакчылары келген. Конференцияга келген аалчылар "Тубтен Шедруб Линг" хүрээзин сонуургап көргеннер.
“Тывага келиримге, мени кайгамчык эки кылдыр уткуп алды. Чайын база маңаа чораан мен. Тывага аажок таарзынар мен. Ынчангаш дендии үнелээр мен. Хүрээ болза-даа чараш-тыр. Бир дугаар кээп тур мен. Ооң мурнунда кээп чорумда, бо хүрээ турбаан” – деп, психология эртемнериниң доктору, профессор Валерий Ситников чугаалаан.
Келген аалчыларны сарыг шажынче экскурсияладып, хүрээниң музейинде шыгжаттынган Будда Шакьямуниниң чырыткызының 8 дугаар хуулгаазыны, очалаңның дээрбээ, Макараның бажы, хүрээниң каасталгазы дээш оон-даа өске шажынчы эт-херекселдерни тайылбырлап көргүскен. Ол ышкаш музейниң ажылдакчызы алтарь залынга келгеш, хүрээниң туттунганының дугайында болгаш Күжүгет Шойгу аттыг культурлуг фондуну, Тывага сарыг шажынның сайзырап келгенин сонуургаткан.

“Декабрь 17-де база маңаа экскурсия болган. Бо эртен 7.00 шакта Москвадан болгаш Санкт-Петербургтан хүндүлүг аалчыларывыс чедип келген. Олар база музейни сонуургап көрдүлер” – деп, ТывКУ-нуң психология кафедразының эргелекчизи Чочагай Монгуш демдеглээн.
Келген аалчыларның аразында шажынчы-даа, шажынга бүзүревес-даа кижилер бар. Ынчалза-даа олар шажын бүрүзүнде философия бар, философия биле психология бодунуң ээлчээнде кончуг сырый харылзаалыг дээрзин демдеглээннер.

ШАЖЫНЧЫ ПРАКТИКАЛАРНЫҢ ДУЗАЗЫ

Декабрь 18-тиң хүнүнде ТывКУ-нуң кадыкшыл институдунуң баазазынга «ТШО киржикчилериниң болгаш оларның өг-бүлелериниң сагыш-сеткил талазы-биле психологтуг реабилитациязы: РФ-тиң сарыг шажынчы ниитилелдериниң арга-дуржулгазын ажыглаары» деп темага Бүгү-российжи эртем-практиктиг конференцияның бир кезээ мастер-класстарны көргүскен. Аңаа Россияның бүгү-ле булуңнарындан психологтар болгаш шажынчылар кээп киришкен.

ТывКУ-нуң кадыкшыл институдунуң директору Сырга Мөмбей-оолдуң чугаалап турары-биле алырга, кадык камгалал адырының, Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының арга-дуржулгалыг психологтарынга, ол ышкаш университеттиң психологтарынга болгаш Тываның студентилеринге келген коллегалар мастер-класстарны эрттирген. Ооң кол сорулгазы – кемдээшкин алган болгаш чоок кижизин чидирген соонда, сагыш-сеткил ундаралы-биле ажылдаар дээштиг аргаларны болгаш практикаларны ажылдап кылыры.

«Сөөлгү үеде делегейде болуп турар болуушкуннардан кижилер боттары-даа эскербейн, стрессте алзып турарлар. Ынчангаш сагыш-сеткилдиң кемдээшкиннери-биле болгаш кемдээшкин соонда демдектер-биле ажылдаары кончуг чугула. Бөгүнгү сарыг шажынчы болгаш практиктиг психологияның каттышкан конференциязының ачызында когараан хамаатыларның катап тургустунарынга дузалаар чаа аргаларны ажылдап кылыр бис» — деп, Сырга Мөмбей-оол чугаалаан.

База бир чалаткан аалчыларның бирээзи Новосибирск облазында Бүгү-российжи «Волонтер-медиктер» шимчээшкининиң «Баштайгы дуза» деп угланыышкынының талазы-биле координатору Вадим Дернов болган.
Бистиң келген сорулгавыс — Тывада коллегаларны бо ажылче хаара тудары. Чүге дээрге бөгүнгү конференцияның темазы ТШО киржикчилериниң реабилитациязы болгай. Бис системалыг катап тургустунуушкун талазы-биле дуржулгавысты солчуп, ТШО киржикчилеринге болгаш оларның өг-бүлелеринге эң-не дээштиг дузаны чедирери-биле дугуржулганы дилеп тывар бис. Психология талазы-биле мээң бодалымны, тодаргайлаарга, ТШО киржикчилери чанып келгижеге чедир оларның кады чурттаан эштеринге психологтуг белеткелди тургузар, ол ышкаш өөнүң ээлерин ниитилелге чаңчыктырарынга дузалажыр кылдыр ТШО киржикчилериниң кады чурттаан эштерин белеткээр» — деп, Вадим Дернов чугаалаан.
Психология эртемнериниң кандидады, философия эртемнериниң доктору, профессор, Москвадан Россияның улусчу эртемнер академиязының академиги Любовь Битехтина болгаш медицина эртемнериниң доктору, Новосибирскиниң башкы университединиң ниити психология болгаш психология төөгүзүнүң профессору Марина Чухрова кемдээшкин соонда баксыраан сагыш-сеткил-биле ажылдаар шажынчы практикаларны организастаан. Оон аңгыда, Кузбасстың башкы колледжиниң биология эртемнериниң кандидады, доцентизи Евгений Гольшмидт конференцияның киржикчилеринге гун-фунуң, сарыг шажынның хуулгаазын чорукка бүзүрелди хайгаараар (дзен) школаның, тибет системаның болгаш мээниң дески эвес байдалының каттышканынга үндезилээн эдилгелиг практиказының дугайында чугаалаан.

Ол ышкаш психология эртемнериниң кандидады Мария Карагачева элезин-биле эмнээшкин мастер-клазын эрттирген.
Декабрь 19-туң хүнүнде Дайынчы хөделиишкиннерге амы-тынындан чарылган шериглер тураскаалынга чечектер салыр ёзулалды кылып, Улусчу чогаадылга бажыңынга сарыг шажынчы литератураны делгээн. Ол хүн конференция ТывКУ-нуң ректору Ольга Хомушку, ТР-ниң Камбы-ламазы Гелек Нацык-Доржу оларның киржилгези-биле болуп эрткен. Төнчүзүнде ТШО киржикчилеринге болгаш оларның өг-бүлелеринге тураскааткан концерти бараалгаткан.

Чыжыргана СААЯ.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруу.

«Шын» №97 2023 чылдың декабрь 20