Ак-көк Тывавыста кандыг онзагай аржаан, хөлдер чок дээрил. Кайгамчык арыг агаарындан эгелээш, аржаан-хөлдерниң тус-тузунда изиг-соогу, химиктиг тургузуу-даа шупту аңгы-аңгы боорда, янзы-бүрү аарыгларга эргежок чугула шынарларлыг эм-таң болуп турар. Мен өскен-төрээн черим Хайыракан суурдан мурнуу чүкче 7 км ыракта чыдар Сенек аржаанын таныштырып көрейн.
Сенек аржааны чогум шаанда-ла турган. Чайлаг чер боорга, аңаа колдуу инек мал оъттаар, хуу улус хой-өшкүзүн семиртип чайлаар чүве. Эртемденнер база шинчилеп-ле турган боор. 1980 – 90 чылдар аразында мээң клазым башкызы (чоокта чаа өске оранче аъттаны берген) Станислав Күжүгетович Серенот химия кичээлинге ол аржаанның ужур-дузазын биске тайылбырлап, пробиркаларга кудуп алгаш, анаа суг-биле деңнештирип, лабораторлуг дуржулга-даа кылып турганын сактыр мен. Башкывыстың эмчи эртеми база бар турган болгаш, кандыг аарыгларга канчаар эмненирин айтып-чугаалаары тергиин. Ол-ла чагыг-сүмелерин улам делгемчидип бижээш, тускай баннерлерни эрткен чылдарда аржаан девискээринге азып, адаанда оргу черде аржаан чанында (аржаанның чогум хөй тургузуглуг күштүг баштары элээн үстүнде даг кырынче) суг ээзи Нага бурганның овур-хевирин шуткуп, каастап кылдыргаш, тускай, чараш оран-савада олуртуп чалааны дыка көрүштүг, уткалыг. Ол хевээр Сенек аржаанынче бүдүн республиканың ырак-чоок булуңнарындан чон калбаа-биле кээп, эмненири чаңчыл болган.
Хан базыышкыны улуг, чигир аарыглыг, сөөктеринде артык дөстектиг (остеохондроз) улуска эки дузалаарын чон эскерип турар. Сөөлгү чылдарда ында бичии бажыңчыгаштарны тудуп, эптиг байдалдарны тургузарын хуу сайгарлыкчылар холга ап, сайзырадырын кызытса-даа, тааржыр бизнес-план чокка ооң хөгжүлдези болдунмас. Ынчангаш тускай программага кирип, бурунгаарлаары күзенчиг. Амгы үеде мен бодум шагда-ла Кызылда чурттап чоруур болгаш, ыдыктыг аржаанымче чүгле ийи-чаңгыс чорук-херек ужурунда чедер аргалыг апардым. Серенот башкымның сөөлгү катап Сенек аржаанын дагып, байырлаан хүнүнде аржаанымга тураскаадып чогааткан шүлүүмнү номчукчуларга бараалгаттым.
Аржаанымга тураскааттым
Сенээм аржааны кезээде-ле
Сеткилимге эргим-дир сен.
Бодалдарым доюлдуруп,
Бодандырар шынарлыг сен.
Сүүзүннүг эмиң-домуң
Сүлдемни аажок бедидер-дир.
Саймааралга алзы бээрге,
Сагыжымны оожургадыр.
Серенот башкым белээ болган
Секпер, чараш Русалкалыг,
Хамык чонга дуза кадар,
Кайгамчыктыг аржааным сен.
Айлаң БИЛДЕЙ-ООЛ,
Кызыл хоорай.
Чурукту интернеттен алган.