Үш-Белдир курорт Тываның чөөн талазында, Моолдуң кызыгаарының чоогунда, Белин, Бус, Шишкит-Хөл деп үш хемниң саарлып аккан хөглүг шимээн-даажының каттышкан белдиринде, далай деңнелинден 1120 м бедикте, Кызылдан 360 км черде кайгамчык чараш бойдус-чурумалдыг, янзы-бүрү өң-баазын чечектерлиг, оът-сигенниң, аржаан-сугларның айдызаан чаагай чыды, куштарның мыжырашкан хөглүг үннери, тайга черниң онзагай ыржымы болгаш амыр-дышты оожургадып дыштандырып келир, сорунзалыг, кайгамчык оран-на болгай!
Үш-Белдир — тывызыксыг оран! Ол дээрге ырак тайгаларда чаштынып чыдар өртээ чок эртине-дир. Ону боду чедип, караа-биле көрген кижи үнелеп болур. Олче чүгле агаар оруу-биле чедерин сагындырайн.
Бистиң курортувус – алдын медальдың эдилекчизи. Ол ону каш чыл бурунгаар Сибирь регионнуң курорттарының аразынга мөөрейге чаалап алган. Ол дээрге эмнээшкинниң чедимчелии болгаш минералдыг аржаан-сугларның шынарының талазы-биле эксперттерниң бедик үнелелин алганы-дыр.
Курорттуң аржаан суглары бедик термалдыг, азоттуг, кошкак минералдыг болгаш аңгы-аңгы химиктиг элементилер-биле байлак. Магалыг, чаагай хуулгаазын бойдус-биле бүргеттинген, эгээртинмес байлаан кижилерге харам чогу-биле өргүп чоруур, катаптаттынмас чараш каазы-биле кижилерни бодунче сорунзалаптар онзагай күштүүн чугаалаксаар мен.
Курорт кандыг-даа кижиге дыштанып болгаш эмненип алырынга таарымчалыг. Ол кижиниң хан эргилдезин экижидип, сөөк-даяктың, шыңганнарының быжыгарынга, кижиниң күш кирип алырынга болгаш сагыш-сеткилди оожургадырынга онзагай болуп турар.
Ында эмнээшкинниң каш янзызын чорудуп турар: термалдыг ванналар, циркулярлыг болгаш агып үнүп турар душтар, Шарко дужу, ДВТ, Алмаг, электрофорез, аппарат Поток-1.
Курортту 2005 чылдан тура, дүжериниң кырынга турда, Мира Оюновна Опеен удуртуп, болур-чогуур аргаларны ажыглап тургаш, чонну дыштандырып, чеже-даа экономиктиг бергедээшкиннер турза ажылдап келген. Мында курорттуң амыдыралчы байдалы дыка бөдүүн: чурттаар черниң бедик ямбылыын (комфорт) болгаш дыҗын чүгле хуулгаазын бойдус солуп база эмнеп турар. Курорт бот-чарылгага турган болгаш бодун боду хандыртынып турган. Ол чүл дээрге курсовкалардан кирген акша-көпеек чүгле аъш-чемге өй турган.
Бо чылдан эгелээш, курорт санаторлуг-профилакторий “Серебрянкаже” долузу-биле шилчээни-биле электроэнергияны шөйүп, чырык хандырылгазы дүне-хүндүс дивес, чырып турар апарганы кончуг эки болган. Харын-даа интернет, телефон-биле харылзаа база тургустунган болуп турар. Бо кылдынган ажылдар курорттуң амгы ажыл-агыйының удуртукчузу Кежик Маратовичиниң болгаш ооң дузалакчызы Орлан Ендановичиниң киирген үлүг-хуузун мактаар апаар. Эр хейлер!
Дыштаныкчыларга нефролог эмчи Айлана Адисовна Донгак эмнээшкинниң байлак дуржулгазын көргүзүп чедирип турары эки. Ооң 1990 чылда Красноярскының эмчи институдун, Москвага 2000 чылда чаа төрүттүнген чаштарга кезиишкинниң кандидат диссертациязын камгалап алганын билдим. Дыштаныкчыларга болгаш аарыг кижилерге улуг эмчи сестразы Любовь Адыг-ооловна, хол-биле нугуушкуннуң массажизи Игорь Соянның болгаш өске-даа ажылдакчыларның улуг кичээнгейлиин, сагыш човаашкынныг эмнеп турары мактаксанчыг.
Курорттуң культура-массалыг хемчеглер эрттирикчизи Белекмаа Монгуштуң удуртулгазы-биле кежээлерде клубка оюн-хөг, танцы-сам, ыр-шоор үзүлбес.
Амданныг чемни шеф-повар Салбак Биче-ооловна база ооң дузалакчызы Элла Оюновна үе-шаанда кылып, чонну чемгерип турар. Маңаа немеп каар чүүл болза, ногаа-чимис аймаан болгаш творогту киирери күзенчиг.
Дыштаныкчылардан Тываның девискээр ниитилелиниң инвалидтериниң спортка-даа, оюн-хөгге-даа идепкейлиин онзалап демдеглексээн мен. Стол теннизинге ук ниитилелден Александр Бүрбүнүң шимченгир-кавынгырын, ойнаар техниказының чаражын чугаалавас арга чок. Ол 1-ги черни бүзүрелдии-биле чаалап алган. Коляскада орар инвалидтерниң индий улустуң танцызын, ырлап-шоорлап турарын көргеш, бо улустуң амыдыралга ынаан, туруштуун чугаалаары артык эвес. Эр хейлер!
Дыштаныкчыларга кадык амыдыралды нептередири-биле спортчу оюннарны организастаарынга бо чүүлдүң автору база дыштаныкчылардан Хорагай Хомушку, Онзагай Ооржак база Саида Монгуш идепкейлиг кириштивис.
Хөглүг оюн-баштак, каттырынчыг чугаалар, баян үделгези-биле ыр-шоор, танцы-сам Үш-Белдирниң кежээлеринде чаңгыланып турган.
Раиса ОНДАР,
ТР-ниң улустуң башкызы, РФ-тиң Журналистер болгаш ТР-ниң чогаалчылар эвилелдериниң кежигүнү.
“Шын” №51 2024 чылдың июль 10