* * *
Чүрээм шыгжап, аайлап чыгган
Шүлүктерим мөөңнелзин:
Үрелиичел бараан эвес,
Үнмейн чытса, баксыравас.
Моондактарга чыгаптарга,
Билдиртпестеп, ажытталып,
Номчукчуга чедер оруун
Бир-ле шагда изеп алыр.
Шүлүүм боду шаа-биле
Үүлезин эдилезин.
Шүүдел орну айтырбас мен,
Үнезин чон боду билзин.
Дептеримни каастап дерээш,
Делгеттинип, мактанмас мен.
Каш-ла шүлүк, оон туржук,
Кара чаңгыс одуруг-даа
Сагыштарга артса артсын –
Шак ол-даа бол – олча-кежик.
Николай КУУЛАР, Тываның улустуң чогаалчызы.
СЭЭҢ ЫРЫҢ КАЙЫН УТТУР
Тааланчыг хоюг үннүң дыңнап кааштың,
Талыгырже айлык, чылдык аъттаныпкаш,
Даглар ажыр, хемнер кежир чеде бердим –
Дамырак суг сээң ырың ырлап чыдыр.
“Чассыг эжиң маңаа чунуп орган-дыр” деп
Шаа барып меңээ ону сөглезин дээш,
Кожаң ырың дамыракка өөредип кааш,
Хомусталдыр ырлып-ырлап, чоруптуң бе?
Эзим эдээ ногаан шыкта хээлер көргеш,
Эргимим сээң истериңни танып кагдым.
Ээлгир чиңге буттарыңның чаагай чыды
Эрээн-шокар чечектерде артып каап-тыр.
Орай кежээ кызыл хаяа хөрлээзинге
Ойнап-ойнап, могап шылааш, удаан боор сен.
Дамырымче саарылды агып кирген
Дамырак суг сээң ырың кайын уттур.
Меңги ООРЖАК, Тываның чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү.
МЭЭҢ ЧАЙЛААМ
Тура хемниң бажын ээлээн
Тыным тудуш чайлаам ында:
Өөм орну, кажаа-чаглак
Өрген-баглааш, кырган дыдым...
Достак-Чаактың эткир үнүн,
Долу-чайык диңмирээрин,
Доктагана тоолун дыңнаан
Тооруктуг чайлаам ында.
Дуңмам оолдуң балык холдаар
Даштыг-Боому база ында.
Аныяктар малын малдааш,
Аян-дайгы салыр сыннар
Улар оъттаар Доңгул тайга
Улуг оъттуг сыным ында.
Сайлыг-Хемим үнген байлаа
Сааттыг дыды, артыш, шаанаа
Сагыжымны өйүп, дыдып,
Салгын-хады кый дей берди.
Чайлаам эргип барбас болза,
Сагыжым-даа саарзык ийин...
Наталья САЛЧАК, Тываның чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү, Тээли.
Өрээлимде
Өөрүм удаан, а мен одуг.
Башта бодал
Пашта мүн дег хайнып кээрге,
Чүрек сергээр
Чүглеттинген шүлүк бижээш,
Эртенинде
Эжим эрге номчуп бердим.
Хөөремиккей,
Хөглүг-баштак демги эжим
Ажыр адып,
Аажок-ла алгады де:
“Дыңнап көргер,
Дыка солун чүве болган!
Шак бо дүне Оттук-оолдан
“Шаралыг чаш”
Чап-чаа шүлүк төрүттүнген!
Хинин кестим!
Хире шаанче буян кылдым.
Ам-на харын
Алгаттырар дивээн мен бе?!”.
1985 ч.
Оттук-оол КАЗЫРЫКПАЙ, “Дамырак” чечен чогаал каттыжыышкынның кежигүнү.
БО-ЛА ДЭЭРНИ...
Бораңнаар-даа, чаъзын-даа чаар,
Бо-ла дээрниң чиктиин канчаар.
Бодалдарым будай хадып,
Боостаамны дуй соп келир.
Ооң хөөнү, мээң хөңнүм –
Тутчу бээри болган-на чок.
Тунук бүргег хүннер кээрге,
Ооктура бээр, ыглаксанчыг.
Хөрек-чүрек хөлзей бээрге,
Хөлбеңнедир чагган ышкаш.
Хоозураан сеткил-сагыш
Холум бектеп, хүлүпкен дег.
Бораңнаар-даа, чаъзын-даа чаар,
Бо-ла дээрниң чиктиин ыңй...
Дарый ООРЖАК, Тываның чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү.
«Шын» №20 от 2025 чылдың май 29