«Шын» 12+

Шүлүкчү малчын

14 августа 2023
54

Галина Туматовна Адышаа Өвүр кожууннуң Ак-Чыраа сумузунуң чурттакчызы, мал эмчизи эртем-билиглиг хоочун малчын. Школачы чылдарында-ла ооң шүлүкчү салым-чаяаны көстү берген. Ооң шүлүктери “Шын”, “Тываның аныяктары” солуннарга парлаттынып, аныяк авторнуң чогаадыкчы арын-шырайы чазылган.

Малчын ажыл-ижи, амыдырал-чуртталгазы чардыктырза-даа, чогаадыкчы сеткил-хөңнүнге шаптык болбаан. Ажыл-херектериниң, чуртталгазының аайы-биле шүлүктериниң одуруглары чайгаар шууштур чогааттынып чораан. Шүлүкчү малчынның чогааткан шүлүктери онзагай хөөннерлиг.

Чогаалчы малчынның шүлүктериниң ийи чыындызы чырыкче үнген. “Чеди чүзүн малым малдап...” 2007 чылда, “Челээштелген чуртум алгап...” 2021 чылда.

Тываның алдарлыг чогаалчызы Владимир Серен-оолдуң сезен харынга тураскааткан шүлүктер мөөрейинге Галина Туматтың (чогаалчы ады Катия Века) шүлүктери бедии-биле үнелеттинип, шаңналдыг черге төлептиг болган.

Шүлүкчү малчын Галина Туматтың шүлүктерин номчуңар – дыка солун.

Хөглүг чайым

Шеңне чечээ, кызыл өрт дег,
Чечектелген аърга кыдыы.
Хүрең-ала дүктүг-ары
Хүннээректе хөөмейлей-дир.

Хооргалданчак бедик черден
Шурап баткан дамырактың
Холураажы шыпшың үреп,
Шулурадыр ырлап чыдыр.

Самагалар бажын санай
Чалгыннарын чайып ушкан
Чараш, хөглүг ховаганнар
Самнап ойнаан чаштар-даа дег.

Кедезинде кезек дытта
Хектер үнүн алчып эдип,
Хоюн доскан кадарчының
Хомузунга улажыпты.

Хөглүг чайым чаңгыс хүнүн,
Хөлегеге шайлап ора,
Хөңнүм өөрүп магадааштың,
Хөйге, чонга бараалгаттым.

Чуртум сактып...

Шиилээн, коолаан
Шимээн-дааштыг,
Дүне-хүндүс оожургал чок,
Хайым иштиг хоорай черде
Хайыралыг чуртум сактып,
Дүвүрексеп, чааскаан ор мен.

Хову черим хостуг хадын,
Хорагай дег чечектерин,
Агы-каңгы чыды сиңген
Алгыг-делгем одарларын,
Ортулуктуг хөлчүгеште
Оран-сава – уя кылган
Алгы-кышкы хамык куштар
Аян ырын чоктап ор мен.

Чежемейниң хоорайда бол,
Сеткилимниң ханызында
Төрээн черим кыйгырганзыг,
Төлү мени сагынганзыг.

Эң-не баштай изим баскан,
Эргим авам үнүн дыңнаан,
Эргеленип өскен черим,
Ээп кээр мен – мени мана.

Шаанчак дег дистинчипкен...


Шаанчак дег дистинчипкен
Чанган куштар үнү тунук.
Хураган дег булуттарлыг
Кудай дүүнден кыйгы салды.

Күзүңгү дег хөлчүгеште
Хүннүң чырыы чайынналып,
Кыдыын хээлээн хыыргыыштары
Кылаңнажып алдынналды.

Салгынчыгаш чажым суйбап,
Чазыктырып ойназа-даа,
Саймааралдың көжегези
Сагыш-хөңнүм шыва алды.

Чанган куштар төрепчилээн
Чараш, тодуг алдын күзүм
Чассыг, уян аялгам бооп,
Шаттар, сыннар ажып бар чор.

ШЫН Редакция