ГЕРАНЬ ЧЕЧЭЭМ
Соңгам каастаан Герань аттыг чечектерим
Соңнай-мурнай өкпең-кызыл частып кээрлер.
Чалыы шаамдан кырыгыже өстүргештиң,
Чаражындан карактарым кажан-даа эрикпес.
Сеткилимге хомуданчыг чүве болган,
Чечээм сывы кадымзырап кургай берген.
Каткан-даа бол, ону октаар хөңнүм чок бооп,
Камныг кескеш, дыка камныг шыгжап каан мен.
Үе эрткен, чечээм сывы дүжүмге киргеш,
Чүге ону утканымга аажок-ла хомудады.
Оттуп келгеш, ону ол-ла дораан дилеп тыпкаш,
Оңгар шилге сугну куткаш, аңаа сыпты суктум.
Удаваанда чечээм сывы частып келген,
Хөлчок делгем сава тыпкаш, олурткаштың,
Хөрзүн-биле дөзүн чемнеп, аажок ажаап турдум –
Улуг саглаң Герань чечээм база катап өзүп үндү.
Чараш, өңгүр Геранымны чаптап, суйбап,
“Шаманка” деп шола атты тыпсып бердим.
Чечээм мээң дүжүмге кирип, база катап чазылганы
Делегейниң элдепейлиг, тывызыксыг хуулгаазыны.
Александра МАРТЫЙ-ООЛ.
* * *
СҮТТҮГ ШАЙЫМ
Өгбелерим буянындан дамчып келген
Өремелиг сүттүг шайым таан чаагай.
Өөрүшкүнү сөңневишаан сергедиптер,
Өргүн чонум чеми болган сүттүг шайым.
Эртен эрте туруп келгеш, хүннү уткуп,
Эскен шайым саарып, сүттеп, үстүн куткаш,
Сүлде-сүзүк, буян күзеп, чалбарбышаан,
Сүттүг шайым үстүн өргүүр чаңчылдыг мен.
Өг деп чараш өргээвиске чыглып келгеш,
Өремелиг сүттүг шайны аартап оргаш,
Сагыш-сеткил өөрүшкүзүн үлешпишаан,
Саадавайн төндүр ижер, сүттүг шайым.
Сүүзүннүг сүттүг шайым аартап оргаш,
Сагыжымга авам, ачам бо-ла кирер
Сүттүг шайның изиг бузун буруладыр
Сенче, менче сунуп бээри хүндүткел-дир.
Аккыр сүттүг шайым амданыындан
Аарыг деп сөс ала-чайгаар эстип чидер
Деривисти төгүлдүр-ле аартап ижер,
Дендии чаагай ижиртингир, сүттүг шайым.
* * *
АК-БЕДИИМ
Амбын ноян төөгүзүнде энерелдиг,
Авыралдыг өгбелерим чуртун каастаан,
Азыраан мал эдээн дургаар чаттып оъттаан
Арбын чонга хүндүткелдиг Ак-Бедиим.
Чуртталганың сайзыралын хайгаараан,
Чоргааранчыг ыдыктыг даам Ак-Бедиим.
Сүзүү бедик Шалыктарым шаг шаандан
Чүдүүр, тейлээр ыдыктыг Ак-Бедиим.
Ак-Бедик кырындыва үне бергеш,
Алгыг-делгем Тес-Хемим эргий көрүп,
Берт-Даг суурум чуртумга чоргаарланып,
Эргеленип, чарашсынып оруксаар мен.
Алефтина АДЫШАА.
* * *
ХЕРЭЭЖЕННЕР ЧҮГЕ ЫНДЫГ ЧАРАШ ИРГИ?
Долгандыр бо хүрээлелди –бөмбүрзекти
Доозазын херээжен чон чырыдып кээр.
Хүлүмзүрүү чайнаан соонда – сорунзалыг,
Хүн-даа үнүп келгензиг боор – чырыткылыг.
Ажыл-херек бүдүрер дээш аалындан,
Аанакайын, херээжен ээ аъттаныпса,
Ашаа кижи аамайзып, ээдереп каар,
Алдын, мөңгүн чидирген дег, дилегзинер.
Ишкен-чиген чеми безин амдан кирбес,
Иде-базып соондува чоруксай бээр.
Үүле-херээ бүде бербес, сагыш саарзык,
Үне-кире халыгылаар, барааданыр.
Амыдырал быжыг өзээ, чараш чечээ
Өндүр чараш херээжен чон шиди баглыг.
Өгнүң, чаштың, алган эштиң чырыткызы
Өңгүр чечээ, ынаныжы, чылыг оду!
Наталья САЛЧАК.
Бай-Тайга кожуун.
«Шын» №39 2025 чылдың октябрь 9