Москвага спорттуң чаа 5 хевиринге “Соңгу чүк” деп белеткел төвүнге декабрь 3–5 хүннеринде школачылар аразынга “Хүреш школаже” деп фестивальдың түңнели болуп эрткен. Фестивальды РФ-тиң Спорт яамызы, Москваның спорт департаментизи, Россияның спортчу хүрештер чөвүлели, бүгү Россияның школа спортунуң чөвүлели база “Чаңгыс демниг Россия” партиязының “Чаштар спорту” деп төлевилелиниң деткимчези-биле организастаан.
Бир дугаар бүгү Россия чергелиг эртип турар спортчу хүрештер (грек-рим, оолдар, уругларга хостуг хүреш) фестивалынга 53 девискээрден 800 ажыг 11–13 харлыг спортчулар киришкен.
Фестивальдың 1-ги чадазы Россияның 53 девискээринге болган, аңаа 12 муң бичии мөге киришкен. Бистиң республикадан бөлүктүң удуртукчузу Шолбан Серээ база тренер башкылар Айдың Монгуш биле Эчис Монгуш баштаан 6 оол база 6 кыс мөгелерден тургустунган командазы эки түңнелдерлиг киришкен. Маргылдаа бөдүүнчүткен дүрүм езугаар 1 минута 30 секунда иштинде 2 катап хүрежип турган.
Фестивальдың ажыдыышкынынга дараазында алдарлыг спортчулар киришкен: олимпийжи чемпион, Россияда спортчу хүрештер чөвүлелиниң президентизи Михаил Мамиашвили, Олимпий оюннарының 3 дакпыр чемпиону Александр Карелин, Олимпий оюннарының чемпиону, Күрүне Думазының депутады Артур Таймазов, Олимпий оюннарының чемпиону, Россияның хостуг хүрешке эр улустуң улуг тренери Хаджимурат Гацалов, Олимпий оюннарының фигурлуг чуңгулаашкынга 3 дакпыр чемпиону, Россияда Школа спорту федерацияның президентизи Ирина Роднина.
Ирина Роднина ажыдыышкын үезинде бичии мөгелерге кызымаккай чорук база тренерниң айтыышкынын секунда езугаар эки үнелеп, санап билир спортчу түңнелинде бергелерге торулбас, бүзүрелди тургузуп, маргылдааларга чедиишкинниг киржип болурун демдеглеп сагындырган. Бистиң хүлээлгевис аныяктарны ынчаар өөредип тургаш, тиилекчилерни белеткээри болур. Түңнелинде, олар бистиң чуртувустуң маадырлары болур дээрзин ол чугаалаан.
Валерия Коблова Башкирияның школаларында күш-культура кичээлдеринде канчаар хүрешти өөредип турар дуржулгазын ажыктыг деп санап, хүреш школачыларга херек деп бодалын таныштырган. Спортчу хүреште чүстерге удур база боостаа боой тудар арга чок, удурланыкчызын чүгле чарын кырынга чыпшыр базар азы ойнап тургаш, сан талазы-биле тиилеп алыры чараш деп саналын дыңнаткан. Ол ышкаш фестивальды эрттиреринге дузалашкан эштеринге четтиргенин илередип, чылдың-на фестиваль эки чаарттынып, нацияның кадыкшылын көдүрерин болгаш хүрештиң тиилекчилери – чоннуң тергииннери болурун сагындырып чугаалаан.
Фестивальдың бир дугаар хүнүнде бистиң бичии мөгелеривис тренер башкыларының айтыышкыннарын бүзүрелдиг күүседип турганындан, түңнелинде, 53 девискээр аразынга рейтинг талазы-биле бирги черни ап, хамыкты кайгаткан.
Боттарының килдеринге дараазында мөгелер эки хүрешкен: Барыын-Хемчиктиң олимпийжи курлавырлар спорт школазындан 35–38 килге 1-ги черни Шагаанай Күжүгет, 61–64 килге 2 дугаар черни Санчай Ооржак база 41–44 килге Ай-Демир Ооржак (тренери Эчис Монгуш), 47–50 база 53–57 килдерге 3 шаңналдыг черни Чимит Салчак (Кызыл кожуун, тренери Кузел Иргит) база Сонам Дувен-Бады (Улуг-Хем кожуун, тренери Шолбан Серээ), эң аар 67–70 килге Ай-Белек Хертек (Эрзин кожуун, тренери Алексей Ломбу).
Тываның оолдар командазы рейтинг талазы-биле 75 балл алгаш, 1-ги черни алган. Оренбург облазы 70 балл — 2-ги черге, Москва 45 балл — 3-кү черге төлептиг болган.
Фестивальдың 2 дугаар хүнүнде хевис кырынга кыс уруглар хүрешкен. Түңнелинде, тыва уруглар 2 хүлер медальды, 53 команда аразынга рейтинг талазы-биле 4-кү хүндүткелдиг черни алганнар. Маңаа ыраккы Мөңгүн-Тайга кожууннуң мөге кыстары 32–35 килге Шеңне Кара-оол база 62–65 килге Виолета Саая (тренер башкызы Айдың Монгуш) кончуг чараш хүрешти көргүскеннер. Ол ышкаш дараазында уруглар эки хүрешкеннер: Алдына Дагба (Улуг-Хем кожуун, тренери Херел Дагба), Алдын-Сай Данзын-оол (Бай-Тайга кожуун, тренери Самдар-оол Даржаа), Өвүрден Орлаана Тумат база Санхаана Серен-Доржу (тренерлери Буян Дувендей база Дахыр Донгак).
Түңнелинде, Валерия Коблованың бот-идепкейин деткип, республиканың идепкейлиг школаларынга спортчу хүреш кичээлдерин эрттирерин деткиири чугула база аңаа хамаарыштыр аныяк тренер башкыларны, шииткекчилерни белеткээри бирги черниң айтырыы болур.
Фестивальдың киржикчилеринге хостуг хүрештиң 65 чылдаан оюнда бедик шаңналдарга төлептиг болганы дээш хоочуннар, тренерлер база республиканың спортчу хүреш чөвүлелиниң мурнундан изиг байырны чедирип база ам-даа эки спортчу чедиишкиннерни күзеп, чедиишкиннерниң улуг йөрээлин салдывыс.
/ Алексей ЧАМБАЛ-ООЛ,
спорттуң хоочуну.
Чурукту интернеттен алган.
"Шын" №95 2024 чылдың декабрь 11