«Шупту кижилерни чаңгыс черже шөлүптер деп сорулга салдынмаан. Чижээ, туберкулез бисте нептереңгей. Коронавирус өкпе аарыг кижилерже халдаар. Кижилерни коргудар, хоруур дээш эвес, кижи бүрүзү кадыын камгалазын дээш, кызып турар бис. Чаңгыс кижи 100 кижини аартып болур, чаңгыс хонук дургузунда 500-600 кижи чок болуп турар. Бо оюн-баштак эвес-тир.
Эът, дус, далган – бистиң эң кол адырларывыс-тыр. Бо бүдүрүлгени холга тудуп алыр болзувусса, биске долу карантин-даа коргунчуг эвес болур. Көдээ ажыл-агыйда тарылга шөлдерин улгаттырарын бодаар болза эки. Грантылар болгаш өске-даа аргаларны ажыглап тургаш, далган-тарааны маңаа боттарывыс бүдүрер ужурлуг бис.
Бис үш базым бурунгаар көрүп, аъш-чем курлавырларын айыыл турбазы-биле («продовольственная безопасность») бодап алган турар ужурлуг бис. Кижилерге 4 хана иштинге олурбайн, шөлче үнүп, ажылдаар байдалды тургузар ужурлуг бис. Санитарлыг эмчилер бодунуң ажылын кылып турар, а өске адырлар удуртукчулары база боттарының ажылынче кичээнгейни салыр ужурлуг, «бот-изоляция, коронавирус» деп алгаш өрээлдерге агартынып олуруп турар болзувусса, суг адаанче шупту кире бээр бис. Күрүне башкарылгазы кандыг-даа байдалда ажылдаар, дорт хүлээлгезин кижи бүрүзү кылыр ужурлуг».
* * *
Тываның Кадык камгалал яамызының илеткели-биле алырга, РФ-тиң Кадык камгалал яамызының тургускан нормативи езугаар, апрель 3-ке чедир Тывада коронавирустуг кижилерге 64 чыдар оруннарны белеткээн. Оларның 58-зи өкпеже арыг агаар киирер аппарат «ИВЛ»-ге коштунган. Оон аңгыда, реанимацияда 20 орун база бар.
Негелде езугаар, 1 муң кижиге бир орун онаажыр, ай төнчүзүнде Тывага ниитизи-биле 327 орун турар ужурлуг, оларның 115-жи аарыг кижиге кислород бээр аргалыг. Амгы үеде ажыттынган 3 лабораторияга 72 хыналданы кылган, ам-даа 3 муң «тест системалар» чагыттынган. Апрель 6-да Москвадан кээр рейсти 6 эмчи бригадалары хынаан, анализтериниң түңнели кежээ илерээр.
* * *
Тываның Чазааның гаражындан 6 машинаны аарыг кижилер илереттинип келзе, эмчилерге ажыглаар кылдыр аңгылаан.
* * *
Санитарлыг пост ажыттынган. 3 автобусту Кызылдың мэриязы үндүрүп берген. Авиапассажирлерни «Роспотребнадзор» хыналдазын эрттиргеш, өске кижилер-биле ужураштырбайн, бажыңнарынга дорт чедирип турар.
Томскиже чаа ажыттынган рейсти болгаш Кызыл – Абакан, Красноярс, Иркутск аразында самолеттарның ужарын база соксаткан.
Делегей чергелиг рейстерни Россия хоруп каан болганындан, Тываның ажыдар деп турган чаа рейстерин соңгаарлаткан.
Карантин үезинде Чазак Баштыңы авиабилет садарын соксадырын негээн. «6 муң ажыг кижи республикадан дашкаар өөренип турар болганда, бо дораан Алтайда ышкаш Москва-биле дорт харылзажыр рейсти дуглап шыдавас бис, ынчалза-даа бо айтырыгны бодап турар ужурлуг бис».
* * *
Тываның Баштыңы Шивилиг биле аэропортка 2 тепловизор салырын дыңнаткан. «Ак» биле «Шивилиг» постузунда ажылдап турар эмчи ажылчыннарынга 3 катап шалыңын көдүрер дугайында дужаал үнгенин Кадык камгалал яамызы илеткээн. «Ак»-та дыштаныр, чемненир байдалды оларга тургускан. Эмчи сестраларын ажылдаар кылдыр график езугаар 5 кожуунга хувааган.
«Улус ам-даа айыылды таптыг билбейн турар хевирлиг. Италияның бир хоорайының мэри «үезинде далаш чок олуруп, тогбайн барганывыстан дыка багай түңнелдиг болдувус» – деп чугаалаан. Күш-шыдалдыг күрүнелер дуза дилеп турары дээрге — айыыл дыка улуг деп билип алыр ужурлуг бис.
Тываже кирер «хаалгалар» үш посту «Ак», «Шивилиг», аэропортка смена бүрүзү 4 шак болгаш-ла солчур ужурлуг: дыштаныр смена, ажылдаар смена. Ам турар 2 борбак эмчи сестразы чүнү канчаптарыл? 7000 машина эртип турар-дыр. Чаңгыс-даа хынаттырбаан кижи эртип шыдавас ужурлуг. Шеригде «наряд» ышкаш, сменада турар эмчилер чамдыктары дыштанып турда, өскелери хынап турар, оон өскелери кым-даа эртпес кылдыр кадарып турар ужурлуг. Боданып көрүңер, даргалар, бисте бар ийи чүс ажыг оруннар, шаг багы келзе, чаңгыс хүн иштинде дола бээр, оон кижилерни каяа чыттырар бис? Бөгүн ужуп келген 96 кижиниң аразында чаңгыс аарыг кижи тыптыр болза, шупту 96 кижи обсервацияже киргеш, оруннарны эжелептер.
Канчаар ажылдаарын бис мооң мурнунда-ла сайгарган болгай бис. Илеткелдерден алырга, ам-даа суларгай байдалда турар-дыр бис. Коронавирус бисче үш черден кирип кээп болур. Ону дозары дээрге-ле, үезинде термометрия эрттирери – кижилерниң эъдиниң изиин илередири.
Соокка ажылдавайн баар термометр ажыглаары чүге-даа таарышпас» – деп, Чазак Баштыңы чугаалаан.
#Шын