Парлалга бажыңының делгем коридорларынга, ийи биле дөрт каъттар аразынга, бичиимден тура ойнап өскеним дугайында чылыг сактыышкыннар бажымга бо-ла кирер.
Авам Галина Дулушовна Маспык-оол “Шын” база “Тываның аныяктары” солуннарынга ажылдап, хүндүлүг дыштанылгаже хоочун журналист болуп үнген. 90 чылдарда авам чаа-ла “Шын” солунга ажылдай бээрге, бажыңга бот-боттарывысты карактажып өзүп келген бис. Ол берге үелерде дөрт ажы-төлүн бодап, хеймер дуңмам Сылдыс көңгүс чаш турда, ачамга дуза кылдыр авам ажылдай берген.
Бистиң үевисте өскен ажы-төл билир, ада-иези хүнзедир ажылдаарга, чайгы үеде дуңмаларын көрүп, кудумчуга-ла ойнап хүнзээр азы шупту кудумчу ажы-төлү чыглып алгаш, Улуг-Хемге барып, эштип алгаш кээр. Ада-иениң кээр мурнунда бажыңны аайлап алгаш, манагзынып олурар боор.
Ада-иевистиң шалың үнер хүнү биске улуг байырлал болур, хүнзедир авамче долгап тургаш айтырар бис, үнген азы үнмээнин. Бир эвес шалыңын алган болза, Наташа угбам-биле дуңмаларывысты чараштыр хепкерип алгаш, “хоорайлап” кире бээр бис. Авамның ажылынга чеде бергеш, бир дугаар кылыр улуг ажыл – парлалга бажыңының адаккы каъдынга турган столоваязынга чемненип алыр. База рынок кирип, күзээн чүүлдерни саттырып алыр.
“Шын” солунунга ол ынчан кол редактор Владимир Чадамба ажылдап турган. Авам Светлана Балчыр, Ольга Сандараа, Чечек Донгак, Урана Базыр-оол, Айлаң Монгуш кады ажылдаан эштерин черле утпас кижи, олар-биле эдержип артып каан. Солунга ажылдааш, коллективтиң хүндүлелин чаалап, номчукчуларның сонуургалын оттуруп, аңгы-аңгы социал темаларга материалдар бижип, ажылдап турган.
Ол үеде парлалга бажыңының ийи дугаар каъдынга кылаштаарга, өрээлдерден “тук-тук” деп-ле дааш үнер– шупту парланыр машиналар мурнунда олуруп алган соктанып олурар болур чүве. Ол дааштың читкенин 2003 чылда школа доозуп турган үемде эскерип каан мен – кабинеттерде чаражы аажок ак өңнүг компьютерлер тыптып келген. Ол ынчан редакцияларга 1-2 компьютер турган, корреспондентилер материалдарны саазынга бижип эккээрге, чыскаакчылар ону компьютерге парлааш, оон солунче чыскаар турган. Чоорту компьютерлер шупту корреспондентилерде база бар апарган.
2005 чылда Омск хоорайга фотограф адырынга өөренип алгаш, “Шын” солунунче фотокорреспондент кылдыр ажылдап кирип алган мен. Кол редактор Светлана Монгуш аныяк специалисти өөрүшкү-биле хүлээп алган. Кол редакторнуң оралакчызы Вера Куулар, отдел редакторлары Таан-оол Хертек, Светлана Балчыр, Айлаң Монгуш, Сергей Хертек, Карим Монгуш, Адыгжы Саая, корректорлар Елизавета Маады, Чойгана Мачык, чыскаакчылар Елена Монгуш, Сайлык Монгуш, Алимаа Ооржак, бухгалтерлеривис Людмила Монгуш, Кира Куулар, чолаачывыс Юрий Монгуш олар-биле ажылдап, бирги коллективим болуп, сеткилимге шупту арткан.
Редакцияга ажылдаары дыка солун болган. Онза солун чүүлдер болуп эртерге, шуптузун мурнуку одуругдан фотоаппарат өттүр көрүп, чуруктарны кылыр. Билдингир улус-биле ужуражылгалар, Тываның аңгы-аңгы булуңнарынче командировкалар дээш чүү турбаан дээр. Май 9-та болуп эртер хүреш хөй чылдар дургузунда “Шын” солунунуң деткимчези-биле эртип турган. Аңаа белеткелди каш ай бурунгаар чорудуп эгелээр, спонсорлар дилээр, шаңнал-бижиктерни парлаар, эрттирикчи чугаалажыр, редакцияда улус шупту ыңай-бээр халчып турар болур. Ындыг улуг чараш байырлалды эрттирип алгаш, коллектив улуг тынар, келир чылга чедир дыштанып болур.
База меңээ сүмелерин берип, көңгүс бичии уругну уштап-баштап өөреткен улуг коллегаларым Тываның билдингир фотографтары Владимир Савиных, Виталий Шайфулин, Василий Балчый-оол суглар-биле кады ажылдаанымга өөрүп чоруур мен.
“Шын солун” – бистиң өг-бүлевисте бир кайгамчык черни ээлеп турар, кырган-ачам Кара-оол Маспык-оол – ТР-ниң алдарлыг ажылдакчызы, Россияның Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү солунга бодунуң шүлүктерин парладып, ынак солунунуң бердинген бижикчизи чораан. Бажыңынга чеде бээрге, столунуң кырында албан чаа үнген “Шын” солун турар. “Кызым, “Шында” сээң тырттырган чуруктарың көрдүм, шыдаар кижи мээң кызым” – дээш, эргеледип чугаалаар.
Авам Галина Маспык-оол хөй чылдар дургузунда “Шынга” ажылдап, чогаалдар, шүлүктер, миниатюраларын бо-ла үндүрер. Солуннуң хөй номчукчулары Маспык-оол журналистиң чаа чогаалы кажан үнер ирги деп айтырып бижип кээр турдулар.
Меңээ ынак редакциям бирги ажылдаан коллективим болуп артып каан, ам өске черде ажылдап турар-даа болзумза, кады ажылдаан эштеримге барып ужуражып турар мен. Парлалга бажыңынга келгеш-ле, бичии чораан база журналистикага бирги базымнарым кылып турган чаптанчыг үелер карактарымга көстүп келир.
“Шын” солуннуң коллективинге, хоочуннарынга, номчукчуларынга сеткилимниң ханызындан чүгле экини күзеп, ам-даа хөй-хөй чылдар дургузунда арыннарынга Тывавыстың шупту булуңнарындан медээлер, чидиг айтырыглар көдүрүп турар материалдар, солун чогаалдар, чараш шүлүктер үнерин күзедим!
Ай-кыс МАСПЫК-ООЛ.
Чуруктарны Василий БАЛЧИЙ-ООЛДУҢ болгаш авторнуң хууда архивинден алган.
“Шын” №32 2025 чылдың август 21