Шынзылгазы чок чолаачылар

Сөөлгү үеде чолаачы шынзылгазы чок кижилерниң буруузу-биле оруктарга озал-ондактар болуру көвүдей бергенин Оруктарга шимчээшкинниң айыыл чогунуң күрүне инспекциязының ажылдакчылары демдеглеп, тодаргай чижектер-биле бадыткап турар.

Бо чылдың май айның 27-ниң хүнүнде Күрүнениң автоинспекциязының ажылдакчылары Кызыл кожууннуң төвү Каа-Хем суурнуң Паромная кудумчузунга даштыкы марканың машиназын доктаадып, ону башкарып чораан аныяк оолдуң документилерин хынаан. Ол оол чолаачының «B, B1, C, C1, M» категорияларлыг шынзылгазын инспекторларга көргүскен. Күрүнениң автоинспекциязының информация баазазы дамчыштыр ол шынзылганың шын-мегезин хынаарга, Тывада Баян-Кол суурнуң чурттакчызының шагдааларга көргүскен шынзылгазы Дагестанның чурттакчызынга ол республиканың КАИ албанының бергени шынзылганың дугаары биле категориязы дөмей болган. Меге шынзылгалыг “чолаачыны” Кызыл кожууннуң иштики херектер килдизинге эккелгеш, байысаарга, ол шынзылганы “Вконтакте” социал четки дамчыштыр садып алганын өчээн. Меге шынзылганы иштики херектер ажылдакчылары хураап алгаш, республиканың Иштики херектер яамызының эксперт-криминал төвүнге хынаарга, меге шынзылганы компьютер техниказын ажыглап кылган болган. Баян-Кол суурнуң чурттакчызының “Тойота” машиназын хоругдал шөлүнге аппарып тургускан. 19 харлыг аныяк оолга хамаарыштыр административтиг херекти оттурган.

Июнь 5-тиң хүнүнде Кызыл хоорайның Дружба кудумчузунга “Тойота” марканың даштыкы машиназын доктааткаш, ону мунуп чораан кижиниң документилерин хынаан. Таңды кожууннуң төвү Бай-Хаак суурнуң чурттакчызы аныяк оолдуң чолаачы шынзылгазының дугаары болгаш сериязы Калуга хоорайның чурттакчызынга КАИ органнарының тывыскан шынзылганың шак-ла ындыг демдеглелдеринге дөмей болган. Бо кижиниң машиназын тускай хоргадал шөлүнге тургускан, ооң ээзинге хамаарыштыр административтиг хемчеглерни алыр шиитпирни хүлээп алган.

Чолаачының меге шынзылгазын кандыг-бир арга-биле тып азы садып алган эвээш эвес хамаатыларны республиканың Автоинспекция ажылдакчылары илередип турар таварылгалар хаая эвес. Чолаачыларның шынзылгаларын Күрүнениң автоинспекциязының ажылдакчылары Россия чергелиг тускай чаңгыс аай бааза дамчыштыр хынап турарын биле тура-ла, меге документилерни интернет дамчыштыр, харын-даа мырыңай боттары Соңгу Кавказ республикаларынга барып, садып ап турары уламчылавышаан. Ол бүгүнү Тыва Республиканың КАИ ажылдакчылары билир, ынчангаш оруктарга хыналдаларны күжениишкинниг чорудуп турар.

Чолаачының меге шынзылгазын тып азы садып алган кижилер колдуунда авто школаларга кудумчуга шимчээшкинниң дүрүмнериниң шылгалдазын дужаап чадап каан азы чолаачыга өөренмээн хамаатылар болуп турар. Оларның хайы-биле өлүм-чидимниг, аар кемдээшкиннерлиг озал-ондактар оруктарга болуп, аңаа кижилер амы-тынындан чарлып, кемдеп турары хомуданчыг. Чижээлээрге, бо чылдың май 7-ниң хүнүнде Ак-Довурак биле Тээли аразында орукка даштыкы марканың машиназы ойта дүшкен. Ол айыыл-халап машинаны мунуп чораан кижи бодунуң хөлгезин башкарып шыдавайн барганы-биле болган. Ооң уржуунда машинаны башкарып чораан кижи биле пассажирлерниң бирээзи ол-ла черге өлген, ийи кижи аажок аар кемдээн. Машинаны башкарып чорааш, боду озал-ондак кылгаш, чок болган кижиниң чолаачы шынзылгазын хынаарга, ол кижиге чолаачының шынзылгазын кажан-даа тывыспаан, а ооң ап чораан шынзылгазы Ханты-Манси автономнуг округунуң хамаатызының чолаачы шынзылгазы-биле дөмей болган.

Бо чылдың июнь айның 5-тиң хүнүнде Кызыл хоорайның Калинин кудумчузунга “Тойота” марканың машиназы орукка ойта дүшкен. Машинаны башкарып чораан кижи ол-ла черге өлген, машинага олурган пассажир аар кемдээш, республика эмнелгезинче кирген. Ол озал-ондакка боду чок болур үеге чедир Чеди-Хөл кожууннуң Чал-Кежиг суурнуң чурттакчызы аныяк оол машинаны башкарып чорааш, чүгле сөөлгү 12 ай дургузунда орукка автомобиль шимчээшкиннериниң чурумун 15 удаа үреп, дыка дүрген халытканы дээш, каш катап административтиг хемчегге онаажып турганы истелге үезинде илерээн.

Чолаачыга өөренип албаан азы өөренип шыдаваан, шынзылга чокка азы меге шынзылгаларлыг автотранспорт башкарып чоруур кижилерниң хөй кезии чуртталгага кызымак эвес, хамык чүвениң беленин хараар, боттарын алдынары сула, корум-чурум үрээринче чайгылчак кижилер дээрзин социал-психологтуг шинчилелдер көргүскен.

Чолаачы делегейде эң харыысалгалыг болгаш айыылдыг мергежилдерниң бирээзи дээрзин база шинчилелдер бадыткаан. Озал-ондактарга, айыылдарга хөй таваржып турар кижилерге чолаачы мергежилдиглер база хамааржыр болганын шинчилелдерниң сан-чурагайлары көргүскен.

Чолаачыны бөдүүн мергежил, кым-даа чолаачылап болур деп санап чоруур кижилер делегейниң чурттакчыларының хөй кезии дээрзи социологтуг болгаш психологтуг айтырыг-харыы шинчилелдер үезинде илерээн. Чолаачылаар дээн кижи бүрүзүнге тускай психологтуг тестилерни (хыналдарны) албан эрттирерин эртемденнер саналдап, машина башкарып шыдаптар кижи бүрүзү чолаачы болуп шыдавас деп олар демдеглеп турар.

Ш. КҮЖҮГЕТ.
Чуруктарны интернеттен алган.

“Шын” №50 2024 чылдың июль 6