Тыва Республиканың Чурагайлыг хөгжүлде яамызы, Парлалга бажыңы «Тывамедиабөлүктүң» база Новосибирск областың Өөредилге, эртем яамызы болгаш Новосибирскиниң парлалга база информастыг технологиялар колледжиниң аразында дугуржулга ёзугаар, республикада ниитилел-политиктиг «Шын» болгаш «Тувинская правда» солуннар база «Сылдысчыгаш» болгаш «Тываның аныяктары» журналдарны үндүрүп, чыскаап (вёрстка) кылып турар операторларның он хонук дургузунда өөредилгезин эрттирген.
«Парлалгада фото-чуруктарны болгаш сөзүглелди автоматчыткан арга-биле чыскаар оператор» деп мергежилди арга-дуржулгалыг башкы Евгения Михеева чоруткан. Адобе ИнДизайн деп программа-биле солун чыскаарда, эргежок чугула техниктиг негелделерни, ооң-биле чергелештир каталогтар, буклеттерни кылып белеткээр чуруму, фото-чуруктар-биле ажылдаары, ол ышкаш солуннар, журналдарның (дизайн) ниити овур-хевирин каастап, чараштаар төлевилел база реклама продукциязы – хуудустар, календарьлар, плакаттарны белеткээрин тыва солуннарда ажылдап турар оператор специалистер өөренип алган.
Боду база 9 чыл дургузунда солун чыскаап ажылдап чораан, амгы үеде Новосибирскиниң парлалга болгаш информастыг технологиялар колледжиниң башкызы, арга-дуржулгалыг специалист Евгения Михееваның тайылбырлап турары-биле алырга, «Солун ажылынга чаңгыс черге тапталбайн, үеден чыда калбайн, чаа чүүлдерни өөренип албышаан, бурунгаар көрүштүг болуру чугула.
Ооң-биле чергелештир (вёрстка) солун чыскаар ажылда улуг-ла өскерилге чок, шупту чүве ол-ла чаңгыс аай тургустунган (стандарт) негелделерге чагыртыр-даа болза, черле солуннар, журналдарның (дизайн) даштыкы хевирин чаартып алырга, номчуштуг болур. Чижээлээрге, спорт дугайында тема таваржып келзе, чыскаап кылыр оператор аңаа хамаарышкан бир-ле элемент-биле солун арнын каастап алыр ужурлуг. Чүге дизе кижи чүгле солунда сөзүглел номчууру-биле кызыгаарланмас, а ооң каасталгазын база эскерип көөр болгай».
Ниити ажыл стажы 30 чыл чедип турар, тыва солуннарны чыскаап чоруур операторларның чугаазы-биле алырга, колдуунда-ла боттары-ла программаларны өөренип, боттарының тускай дүрүмнерин чогаадып алгаш, ажылдап чораан.
Оларның бирээзи «Башкы» журналын чыскаап турар (вёрстка) оператору Юнона Чооду:
– Шупту программалар тускай чурумнуг, аңгы негелделерлиг. Компьютерде дыка хөй соңгаларны ажытпайн, ажыглавайн чораанывыс билдинип келди. Ол программалар шупту автоматчыткан, дүрген ажылдаарынга көрдүнген. А бис шупту командаларны хол-биле кылып турган болдувус. Өөредилгениң түңнелинде эргиде ажылдап турарывыстан шалыпкын ажылдаарынга бисти өөредип кааны дээш өөрүп четтиргенивисти илередир-дир бис.
«Тываның аныяктары», «Сылдысчыгаш» журналдарны чыскаап, чыып, чоокта чаа (вёрстка) кылып ажылдап эгелээн оператор Оксана Кур бо өөредилгени эки шиңгээдип алган тергиин операторларның санынче кирип турар.
Оксана Кур:
– Солун чыскаарынга арга-дуржулгам эвээш болгаш эгезинде программаны ажыткаш, документини тургускаш, ооң тускай негелделерин (параметр) сагыыры меңээ дыка берге болган. Оон чоорту кызып тургаш өөренип алдым. Ам солуннар, журналдарны канчаар кылырын өөренип, шиңгээдип алган билиглеривисти херек кырында ажыглап эгелээр бис.
10 хонук иштинде, кол ажылы-биле чергелештир немелде өөредилгени эрткен солуннар болгаш журналдарның операторлары чедип алган билиглерин быжыглаары-биле шылгалдаларны база дужааган. Ынчалдыр республикада ниитилел-политиктиг солуннар «Шын» болгаш «Тувинская правда», «Тываның аныяктары» база «Сылдысчыгаш» болгаш «Башкы» журналдарын чыскаап турар Сайлык Монгуш, Алимаа Ооржак, Юнона Чооду, Любовь Ховалыг, Айдана Ховалыг болгаш Оксана Кур олар күрүне чергелиг шынзылгаларны холга алган.
Мерген Ондар.
Авторнуң тырттырган чуруктары.