Декабрь 23-түң хүнүнде «Сүбедей» спорт өргээзинге чаңчыл болган «Спортчу элита–2023» болуп эрткен. Ук хемчег спортчуларга бо чылды түңнээр эң-не кол байырлыг ёзулал болур. Бо чылын 26 дугаар «Спортчу элита” шуулган хевиринге кончуг онзагай болуп эрткен. Ол үе дургузунда Тываның 500 ажыг спортчулары тергииннерниң аразындан шылгарап, алдарлыг аттарны ап, шаңнал-макталдарга четкеннер.
Шуулганның кол сорулгазы – мурнакчы спортчу технологияларны таныштырары, спортчу маргылдааларны организастаар талазы-биле арга-дуржулга солчуру, Тывага спорттуң янзы-бүрү хевирлерин хөгжүдериниң айтырыгларын чугаалажыры болгаш Тываның спортчуларының чедиишкиннерин түңнээри.
“Болуп эртип турар шуулганда солун шөлчүгештер хөй. Тывада спорттуң кандыг хевирлери сайзырап турарын көргүзер дээш, уругларның ада-иелерин чалаан бис. Спортчу секцияларже кажан, каяа бижидип алыры база оон-даа өске сонуургаан айтырыгларын бо шуулгандан билип алыр аргалыг болганнар” – деп, Спорт яамызының сайыды Субудай Монгуш чугаалаан.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг спортчуларга байырын чедирип, бодунуң илеткелинге делегей чергелиг самбо Чемпионадынга Саян Хертектиң чайынналчак тиилелгези, 23 харга чедир спортчулар аразынга делегей чергелиг хостуг хүрештиң бирги чери дээш маргылдаага Начын Монгуштуң алдын медаль эккелгени, 3 дакпыр Олимпий чемпиону Бувайсар Сайтиевтиң шаңналы дээш делегей чергелиг хостуг хүреш маргылдаазынга Чиңгис Сарыгларның болгаш Найыр Ооржактың алдын чедиишкиннери Тываның спортунуң төөгүзүнче кирер дээрзин демдеглээн. База бо чылын Кызылга болуп эрткен делегей чергелиг эр улус аразынга «Азия төвүнүң кубогу» дээш сумо маргылдаазынга 19 медальды тыва сумоистер чаалап алган.
Бо чылын болуп эрткен РФ-тиң камгалал сайыдының кубогу дээш шериг албанныглар аразынга I дугаар делегей чергелиг спортчу хүреш маргылдаазы кончуг улуг патриотчу болгаш кижизидикчи күштү бергенин удуртукчу немээн.
2023 чылдың база бир улуг спортчу болуушкуну — республиканың кожууннарындан 30 муң ажыг чурттакчыны хаара тудупкан аңгы-аңгы назы-хар болгаш категориялар аайы-биле болуп эрткен Тыва Республиканың I чайгы спартакиадазы.
Ол ышкаш республиканың спорт школаларының боттарының чедиишкиннерин таныштырган спортчу шуулган база Тывага 1 дугаар болуп эрткен. Хөй санныг кубоктар болгаш медальдар, ооң иштинде бүгү-российжи болгаш делегей чергелиг маргылдааларның шаңналдары кижизиттирикчилерниң чедиишкиннерин көргүзүп турар. «Ийи кижи тулчур маргылдаага (единоборство) база уран гимнастикага бичии болгаш элээди уругларның көргүзүглери аажок өөрүнчүг болду. Шуулганга келгеш, школачы болгаш студент үелеримде бөмбүк октап, кара адып турганым-даа сагындым. Хүрештен эгелээш, тыва шыдыраага чедир спорттуң национал хевирлерин база утпаан бис» — деп, Владислав Ховалыг демдеглээн.
Республиканың спорт болгаш күш-культураның хөгжүлдезинче улуг үлүг-хуузун киирген тренерлерни, спортчуларны күрүне шаңналдары болгаш хүндүлүг аттар-биле демдеглээн. Делегей ареназынга онзазы-биле шылгараан тыва спортчуларны акша сертификаттары-биле шаңнаан.
Самбога 3 дакпыр делегей чемпиону Саян Хертекке «ТР-ниң мурнунга ачы-хавыяазы дээш» деп медальды тывыскан. ТР-ниң Чаан мөгези, сумо маргылдаазынга делегей чергелиг спорт мастери Сайын-Белек Түлүшке спортка бедик чедиишкиннери дээш Тыва Чазактың мурнундан чурттаар оран-сава садып азы тудуп алыры-биле, 3 сая рубльдиң сертификадын белекке берген. 24 харга чедир спортчулар аразынга делегей чемпиону Начын Монгушка 1 сая рубльдиң, 16 харга чедир элээди спортчулар аразынга Европаның бирги чери дээш маргылдааның тиилекчизи Чингис Сарыгларга 70 муң, 18 харга чедир спортчулар аразынга делегей чергелиг маргылдааның бирги чери дээш хүлер медальдың эдилекчизи Тана Тюлюшке 50 муң рубльдиң сертификаттарын тывыскан.
Күш-культура болгаш спорт адырында күрүнениң башкарылга органының тургустунганындан бээр 100 чыл оюнга тураскааткан юбилейлиг медалы-биле күш-культура болгаш спорт адырының хөгжүлдезинче киирген улуг үлүг-хуузу дээш ук адырның 8 шылгараңгай ажылдакчызын шаңнаан. РФ-тиң спорт сайыдының өөрүп четтириишкин бижиин 5 кижи алган.
Ак-Довурак хоорайның спорт школазының тренер башкызы Валерий Донгак, кикбоксинг тренери Мөңгүн-оол Иргит, хол бөмбүүнүң тренери Сагандай Монгуш олар ТР-ниң алдарлыг тренерлери болганнар.
Национал хүрешке дөрт шыырак мөге аразынче кирген Эртине Хомушкуга «ТР-ниң Хартыга мөгези», сес шыырак мөге аразынче кирген Айран Ижиге болгаш Субудай Шойдунга «ТР-ниң Начын мөгези» деп хүндүлүг аттарны тывыскан. Ийи хонук дургузунда спорт адырының хөй-хөй тергииннерин тус-тузунда шаңнап-мактаан.
Спорт дээрге чүгле маргылдаа эвес, өзүп-сайзыраарының болгаш бедиктерже чүткүүрүнүң аргазы дээрзин шуулган бадыткап турар. Ол ышкаш аныяк-өскен, ада-иелер болгаш уруглар-даа спорттуң кандыг хевиринче кирерин боттарынга тааржыры-биле шилип алыр аас-кежиктиг болганнар.
Чыжыргана СААЯ.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
“Шын” №99 2023 чылдың декабрь 27