Күрүнениң күш-ажыл инспекциязының Хакас болгаш Тыва республикалар талазы-биле даргазының оралакчызы Эдуард Доржу-биле тускай шериг операциязының киржикчилеринге күш-ажыл магадылалының (гарантиязының) дугайында чугаа.
– Эдуард Васильевич, тускай шериг операциязының киржикчилеринге күш-ажыл магадылалы бар бе, ол дугайында кайда айыткан ирги?
– Керээ болгаш мөөңнээшкин-биле азы эки турачылап дээш кандыг-даа арга-биле тускай шериг операциязында киржип турар хамаатыларга күш-ажыл магадылалы РФ-тиң 351.7 Күш-ажыл кодекизинде бижиттинген.
– Ажылдап тургаш, тускай шериг операциязынче чорупкан хамаатының ажылчын олудун ажыл берикчизи камгалап арттырып каар хүлээлгелиг болур бе?
– Ийе, ажыл берикчизи тускай шериг операциязы чорупкан ажылдакчызының дайынчы хүлээлгезин төндүр күүседиринге чедир күш-ажыл керээзин узадыр хүлээлгелиг. Чүгле организация дүшкенде, бүдүрүлге чери хагдынганда, хууда сайгарлыкчы ажылын доктаатканда азы бир болза күш-ажыл керээзинде айыткан хуусаа доозулганда, керээни соксадып болур. Ажылдакчының бижээн билдириишкининге даянып, күш-ажыл керээзин соксаткан дугайында дужаалды ажыл берикчизи үндүрүп болур.
Билдириишкининге шериг албан-хүлээлгезинче келдириишкинниң хоолгазын кожар. Бир болза федералдыг албан чери-биле ТШО-га дайынчы хүлээлге күүседир дугайында керээниң дыңнадыының тускай ушта бижидилгезин билдириишкинге кожар. Ажыл берикчизи тускай шериг операциязынга киржир дугайында керээниң хоолгазын негээр эргези чок.
– Күш-ажыл керээзин доктаадып каарга, кандыг магадылал бар боор ирги?
– Хамаатының тускай шериг операциязынга киржип турган үезинде ооң кол ажылында ажылчын олуду кадагалаттынар. ТШО-га киржип чорупкан ажылчынының орнунга өске хамааты-биле түр үениң күш-ажыл керээзин чаргаш, ажылга хүлээп ап болур.
Күш-ажыл керээзин соксаткан хүнде ажылдакчызының шалыңын ажыл берикчизи долузу-биле төлээн турар ужурлуг. Күш-ажыл керээзи күштүг турган үеде ажылдакчының социал пакедин Пенсия фондузунче шилчидери албан. Ол талазы-биле камгаладылгалыг болгаш өг-бүлези база бүрүнү-биле хандыртынган турар. Оон ыңай ажыл берикчизи материалдыг дузаны база кадар эргелиг. Күш-ажыл дептеринде дуржулгага хамаарышкан демдеглел үзүктелиишкин чокка уламчылаар.
– Тускай шериг операциязынга киришкеш чанып келгеш, дедир ол-ла ажылынга ажылдай берип болур ышкажыл?
– Шериг албан-хүлээлгезин күүсеткеш, чанып келген ажылдакчы үш айның дургузунда ажылынче дедир эглип келир эргелиг. Күш-ажыл керээзи ажылдакчының үнүп келген хүнүнден тура чаарттынып, күш кирер. Ажылдап үнер дугайында үш хонуктан эвээш эвес үе дургузунда даргазынга сагындырар. Бир эвес долу эвес мөөңнээшкин-биле чорупкан ажылдакчы дайынчы хөделиишкиннер девискээринден чанып келгеш, үш ай дургузунда ажылынга келбес болза, шак ындыг хамаатыны ажыл берикчизи ажылдан үндүрер эргелиг.
– Чылда чаңгыс катап алыр шөлээге хамаарыштыр чүнү чугаалап болур силер, Эдуард Васильевич?
– Тускай шериг операциязынга киржир керээзиниң хуусаазы доозулган соонда, чанып келгеш, биеэги ажылынга ажылдай берген хамааты алды айның дургузунда чылда чаңгыс катап алыр төлевирлиг шөлээзин бодунга эптиг үеде алыр эргелиг. Алды айны манаары албан эвес.
– Тускай шериг операциязының киржикчилериниң чоок кижилеринге күш-ажыл магадылалы бар боор бе?
– Бир эвес 5-тен 14 харга чедир чаш уругнуң ада-иезиниң бирээзи тускай шериг операциязында киржип турар болза, ажы-төлүн хайгаарап арткан ада-иеге күш-ажыл керээзиниң магадылалы дээштиг болур. Өөнүң ээзи азы өөнүң ишти тускай шериг операциязында киржип турар ада-иени сургакчылаашкынче чорударда азы дыштаныр болгаш байырлал хүнүнде ажылче кыйгыртыры чүгле ажылдакчының бодунуң бижимел чөпшээрели-биле болур. Бир эвес өөнүң ээзи тускай шериг операциязында киржип турар ада-ие сургакчылаашкын чоруксавайн турар болза, чорбайн барып болур эргелиг. Бир эвес ажылга штат кызырылдалары болур болза, ындыг улус ажылдап артар эргелиг. Тускай шериг операциязынга киржип тургаш кемдээн хамаатының ада-иези, өөнүң ишти ажылындан төлевир чок шөлээ алыр эргелиг. Ажыл берикчизи шак ындыг хамаатыларга төлевир чок шөлээни бээр база ажылчын олудун камгалап арттырар хүлээлгелиг.
“Шын” №36 2025 чылдың сентябрь 18