Күскү дүжүт үезинде Тываның ховуларында чаа комбайннар, тракторлар көстүп эгелээнин улус эскерип, чугаалажып эгелээн. А ол көдээ ажыл-агыйның техниказын Тываның Чазааның деткимчези-биле ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызы хандырып турар. Тодаргайлаарга, яамыда машина-трактор станциязы тургустунган. Ооң чиңгине директору Артыш Цезаревич Донгактан МТС-тиң ажылының дугайында сонуургап айтырган бис.
– Эрткен чылын Тыва Республиканың Чазааның Даргазы Владислав Товарищтайович Ховалыгның чарлыы ёзугаар республикага машина-трактор станциязын организастап тургузар ажыл эгелээн. Бо хүнде Тыва Чазактың деткимчези-биле Тыва Республиканың Көдээ ажыл-агый яамызынга хамааржыр “Төп” КХН МТС (ООО МТС «Центральный») ажылдап эгелээн.
Машина-трактор станциязының кол сорулгазы – республиканың көдээ ажыл-агыйның бараан бүдүрүкчүлеринге техника талазы-биле күрүне деткимчезин көргүзери болуп турар.
– Машина-трактор станциязында бо хүнде чеже техника бар?
– Амгы үеде 96,4 сая рубльга 45 техника садып алдынган. Ол дээрге тараа болгаш картофель дүжүдүн ажаарынга көрдүнген комбайннар, картофельди тарыыр, казар, аштаар тускай херекселдиг күштүг тракторлар, машиналар дээш өске-даа. Бо чылын Наадым үезинде чаа келген техниканың чамдыызын Тос-Булакка делгеп салырывыска, сонуургап, өртек үнезин айтырып, садып алыксаан улус база кээп турду.
– Агробүдүрүлге комплекстериниң (АПК) сайзыралы чаа үеге дүүштүр кылган көдээ ажыл-агыйның техниказындан кол хамааржыр деп чугаалап болур бе?
– Ийе. Эргижирээн техника ажылга шаптараазыннарны тургуза бээр, үрелиишкиннер хөй болур болгаш артык кезектер садарынче көрдүнмээн чарыгдалдарны база үндүрер апаар. Ынчап турда, план ёзугаар кылыр ажылдың хуусаазы узай бээр. Амгы үениң машина-техниказының аргалары хөй, ажыглаарга-даа эптиг, дүрген-даа. Ынчангаш ажыл-агый эки түңнелдиг болзун дээш көдээ ажыл-агыйның автопарыгын чаартып турарының ужуру ында.
– Бо хүнде кайы кожууннар чаа техника-биле хандыртынганыл?
– Тываның Чазаа болгаш Көдээ ажыл-агый яамызының удуртулгазы бо ажылче улуг кичээнгейни салып турар. Бо хүнде 16 техниканы республиканың кожууннарынче дамчыдып берген. Ол дээрге Таңды, Улуг-Хем, Эрзин, Мөңгүн-Тайга, Каа-Хем, Чаа-Хөл, Бии-Хем, Чөөн-Хемчиктиң көдээ ажыл- агыйлары. «BOLKO» биле «ПАЛЕССЕ» картофель дүжүдүн ажаарынга көрдүнген комбайннарны Улуг-Хем кожуунда “Усма” көдээ ажыл-агый кооперативинге чедирген. Оон аңгыда ийи комбайнны Таңдыда “Демниг” көдээ ажыл-агый кооперативиниң фермерлери алган.
– Кожууннарже үнүүшкүннер кылып турар силер бе?
– Ийе. Күскү дүжүт ажаалдазының үезинде кайы кожуунга кандыг техника чедишпейн турарын билип алыры-биле баш бурунгаар кожууннарже үнүүшкүннерни чоруткан. Көдээ ажыл-агый яамызының специалистери кымга, кандыг техника четпейн турарын ынчан анализтеп көрген. Квадрокоптер-биле шөлдүң хемчээлин, дүжүт ажаалдазында чеже техника херегин санап үндүрген. Шак ындыг ажылдың түңнелдери-биле техника хандырылгазын чорудуп турар.
– Көдээ ажыл-агыйның чаа техниказын арат ажыл- агыйлыглар садып ап турар бе азы арендага алыр бе?
– Көдээ ажыл-агый техниказын арендага берип турар. Өртек-үнезин араттарга болгаш бүдүрүлгелерге таарымчалыг кылдыр тургускан. Чижээ, «АГРОМАШ» деп тараа дүжүдүн ажаар комбайнның арендазының өртээ 1 гектарда 200 рубль.
– МТС-тиң мурнунда кандыг сорулгалар бар?
– Тываның Чазаа болгаш Көдээ ажыл-агый яамызының мурнунда салган сорулгаларынга чагыртып, ону амыдыралга боттандырар дээш кызып ажылдаар бис. Келир чылда тарылга шөлдерин ам-даа калбартыр сорулганы фермерлер салып турар. Тарылга шөлдери калбарган тудум, машина-техника база хөй хереглеттинер апаар. Ынчан араттарга-даа, көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелеринге-даа машина-техника чугула херек болур. Ынчангаш республикавыстың сайзыралы дээш шупту демниг ажылдаар болзувусса эки деп бодаар мен.
ТР-ниң Көдээ ажыл- агый яамызының парлалга албаны.