Ноябрь 21 – Бүгү-делегейниң телевидение хүнү. Ол хүннү Тывада каш-ла (“Тува24”, “Тыва” КТРК, 108 канал, “Республика”) телеканалдарның чогаадыкчы коллективтери профессионал байырлалы кылдыр демдеглеп чаңчыга берген. Үзел-бодалы болгаш идеология талазы-биле боттарының туружу чамдык таварылгаларда дөмейлешпейн-даа баар болза, ниитизи-биле кол-ла кылып турар ажылы – республиканың хөгжүлдези дээш журналисчи чырыдыышкын ажылы.
Төөгүден бээр массалыг информация чепсектерин дөрт дугаар эрге-чагырга дижир. Амгы үеде, шынап-ла, ол бадыткаттынып турар бе дээрзин билип алыры-биле, бо хүнде телевидениеде ажылдап турар журналистерден, “Телевидениениң күжү чүдел?” – деп айтырыгны салып, оларның бодалын сонуургаан бис.
Бадма Даржаа. “Тывамедиахолдинг” ПБ-ниң директорунуң оралакчызы, “Тува24” телеканалдың кол редактору, ТЖЭ-ниң кежигүнү:
— МИЧ-ти анаа эвес дөрт дугаар эрге-чагырга деп чугаалап турар болгай. Мен аңаа бүзүрээр мен. Чүге дээрге интернеттиң тыптып келген үезинден бээр шын-меге медээлерни кым-даа тарадыптар апарган. Ылаңгыя амгы чуртта болуп турар нарын үеде шын бадыткалдыг медээлерни албан-ёзунуң МИЧ-тен билип, дыңнап алыры чугула. А мында телевидениениң ролю ёзулуг кол болур ужурлуг. Ында көргүзүп, дамчыдып турар медээлерниң шынныг болурундан ооң күжү улуг деп билир мен. Ол ышкаш кандыг-даа телевидение чүгле медээлер дамчыдарындан аңгыда, үениң негелдези-биле чоннуң хереглелинге дүүштүр өске-даа тематиктиг дамчыдылгалар болгаш аңгы-аңгы төлевилелдерни үндүрүп, көргүзүп турар. Бистиң “Тува24” телеканал тургустунганындан бээр 10 чыл ажа дүшкелек-даа болза, хүнден-хүнче телекөрүкчүлеривистиң саны өзүп турары бисти өөртүп турар. Чон биле эрге-чагырганың аразынга быжыг көвүрүгнү тургузар сорулга-биле чаа төлевилелдерни удаа-дараа үндүрүп турар бис. Чижээ, “Чон айтырып тур” деп төлевилелди ТР-ниң Чазааның деткимчези-биле боттандырып эгелээн бис. Бо шенелде төлевилел-даа болза, эскерген чүүлүвүс, чонну дүвүредип турар чугула айтырыгларны дорт эфирге сайгарып, чугаалажып турар үеде, чурттакчылар боттарының айтырыгларын салып, ол-ла дораан харыыны дыңнап алыр аргалыг болганы-биле эптиг болуп турар. Ол ышкаш дорт эфир болганда, баш бурунгаар айтырыгларны шүүреп, эптиг-эпчок айтырыглар деп ылгавайн турары, чоннуң сонуургалын оттуруп турар. Оон аңгыда, база бир төлевилеливис “Сеткиливис ханызындан” деп телекөрүкчүлерниң чагыын ёзугаар байыр чедириишкиннериниң дамчыдылгазы ооң мурунда неделяда ийи катап үнүп турган болза, бо хүнде чагыглар көвүдээни-биле хүннүң-не үнүп турар апарган. Ол база бистиң телеканалга чонувустуң сонуургалы улгадып турарының бадыткалы.
Коллективте 20 кижи ажылдап турар бис. Бүгү күжүвүстү демнеп, профессионал деңнеливисти хүнден хүнче бедидип, моон-даа соңгаар кызып ажылдаар сорулгалыг бис. Телевидение хүнү-биле бүгү коллегаларывыска “Тува24” телеканалдың мурнундан изиг байыр чедирип, чогаадыкчы чедиишкиннерни күзедивис!
Чинчи Кашпык-оол. “Тува24” телеканалдың шеф-редактору, ТЖЭ-ниң кежигүнү:
– Ниитизи-биле МИЧ-те 2008 чылдың төнчүзүнден эгелеп ажылдап эгелээш, 2010 чылдан тура “Новый век” телеканалдың реклама килдизинге, оон чоорту кыска дамчыдылгаларынга сюжеттер кылып эгелээш, ол олчаан телевидениеже шымнып кирген мен. Телевидение ниитилелдиң мээ-медерелинге салдарлыы-биле күштүг деп бодаар мен. Чүге дээрге ында медээлерниң шынныг болурунга ол-ла шакта, ол-ла черден тырттырган видео 80 хуузун ойнап турар. Парлалгада ол бүгүнү сөстүң күжү-биле дамчыдар болза, телевидениениң күжү – чонга көргүзүптери.
Эрес Монгуш. “Звезда” радиоканалдың шеф-редактору, ТЖЭ-ниң кежигүнү:
– Телевидениениң өске МИЧ-тен ылгалдыг күжү чүл дээрге, медээни видеога көргүзүп тургаш, делегейниң аңгы-аңгы булуңнарында чурттап турар кижи бүрүзүнге чаңгыс шакта бадыткалдыг кылдыр дамчыдаптар аргалыы. А бир эвес каржы үзел-бодалдыг улустуң холунче кирер болза, ол эң-не айыылдыг чепсек болур. А дүрген медээ дамчыдар талазы-биле МИЧ аразында радио бир дугаар черде. Солуннарга медээлерни чыып, чыскаап, типографияга парладып турда, хөй үе негеттинер, а телесюжеттерни тырттыргаш, бижээш, монтажтааш, эфирже үндүреринге чедир база-ла үе негеттинер. А радиога бо шакта, бо дораан медээни эфирже үндүрүп болур. Медээлерни дамчыдары телевидениеге көөрде, дүрген-даа болза, мында үн кол рольду ойнаар, а телевидениеде видеоматериал.
Инна Клоян. “Тува24” телеканалдың корреспондентизи, ТЖЭ-ниң кежигүнү:
– Телевидениеде чаа-ла 3,5 чыл ажылдап турар мен. Тележурналист кижиниң ажылы белен эвес дээрзин көрүп, хүннүң-не чаа чүүлдерни билип, өөренип алырын кызыдар мен. Ынчангаш сюжет бүрүзүн катап-катап хынап тургаш, чонга шын медээни чедирер дээш хынамчалыг болуру чугула. Бир-ле чөрүлдээлиг айтырыгны видеоматериалга көргүзүп, ында киржилгелиг үш таланың тайылбырын берип тургаш, чүгле шынны телекөрүкчүге чедирери — телевидениең күжү ында деп бодаар мен.
Азамат Очур. “Тува24” телеканалдың корреспондентизи, ТЖЭ-ниң кежигүнү:
– Телевидениеде үнүп турар медээлер шынныг, бадыткалдыг болган тудум, телекөрүкчүлерниң бүзүрели улгадыр. Ынчан телевидениениң күжү, шынап-ла, көскү болур.
Идегел Намдан. “Тыва” КТРК-ның телебашкарыкчызы, ТЖЭ-ниң кежигүнү:
– Кажан делегейге радиону чогаадыпканда, ол үениң улузу дораан-на парлалганың удавас чиде бээриниң дугайында чугаалажып эгелээн. Ынчалза-даа парлалга ам-даа сайзыравышаан. Шак-ла ындыг чүүл, кажан интернет тыптып келгенде, улус дораан-на ол телевидениени “хөөржүдүп” кааптар дижип эгелээн. Ындыг-даа бол делегей четкизи амыдыралывысче шургуп киргенден бээр он-он чылдар эрткенде безин, телевидение улам сайзырап, медээлерни дамчыдып, телекөрүкчүлерни хөгледип, чырыдыышкын ажылын уламчылавышаан. Канчаарга-даа, телевидениени чүү-даа чүве өлүрүп шыдавас. Чылдан чылче улам хөгжүп, чаа-чаа аргаларны тып, улам-на телекөрүкчүлерни бодунче хаара тудар. Телевидениеде өске МИЧ-те чок чүүлдер бары-биле күштүг. Ол дээрге үндүрүп турар продукциязының бедик шынарлыы, бүгү категорияның көрүкчүлеринге контентиниң айыыл чок чоруунда (интернетте айыылдыг чүүлдер дыка хөй). А эң-не кол чүүл – көрүкчүлериниң бүзүрелин чаалап ап турарында. А ол дээрге бистиң ажылывыста чугула чүүлдерниң эң-не колу. Чүге дээрге шупту чонга дээш ажылдап турар болгай бис.
Александр Петрушин. “Республика” телеканалдың корреспондентизи, ТЖЭ-ниң кежигүнү:
– Эскерип көрүңер даан, бажың бүрүзүнде эт-септи колдуунда чүнүң аайынче эптей салган турар ийик? Ол-дур. Телевидениениң күжү ында база көстүп тур ышкажыл. Кижилерниң мээ-медерелинден аңгыда, оларның аажы-чаңын, кылыгларын безин башкарып эгелээри-биле телевидение күштүг.
Мария Стручкова. 108 телеканалдың кол редактору, ТЖЭ-ниң кежигүнү:
– Телевидениениң күжү, бөдүүн чоннуң амыдыралын хөөредиг чок көргүзүп, дамчыдып турар журналистерде деп бодаар мен. Эрге-дужаал туткан, ынаар чүткээн улустуң сонуургалдарын болгаш херек кырында амыдыралды деңге чырыдар арганы ТВ берип турар. Бистиң чөптүг шынывыс дээрге-ле, чөрүлдээлиг айтырыгны бүгү талазындан көргүзери. Чүгле ынчан амыдыралдың шыны үнүп келир.
Карина МОНГУШ.
Авторнуң тырттырган чуруктары.
«Шын» №89 2023 чылдың ноябрь 22